واریکوسل چیست؟
سیستم تناسلی مردان اسپرم ها را تولید و انباشه کرده و حرکت می دهد. کیسه بیضه ها یک کیسه پوستی است که بیضه ها را نگاه می دارد. اسپرم ها و هورمون تستوسترون در بیضه ها ساخته می شوند. اسپرم بالغ از لوله هاي پیچ خورده ای در پشت هر بیضه به سمت اپيديديم حركت می کند.
اسپرم از هر اپیدیدیم به نزديك پروستات می رسد. در هنگام نعوظ در گذر از ميان پروستات مایع منی حاوي اسپرم با ترشحات موجود در پروستات مخلوط می شود و مايع منی نهايي را تولید می کند. منی از مجرای ادرار عبور کرده و از آلت تناسلی خارج می گردد. دما درون بيضه ها باید مناسب باشد تا اسپرم تولید شود. این سیستم در یک فرد سالم انجام می گیرد و مشکلی به وجود نمی آید.
بیماری واریکوسل چیست؟
واریکوسل اتساع و پیچ‌خوردگی غیرطبیعی شبکه وریدی (سیاهرگی) بالای بیضه‌هاست. شیوع آن زیر 10سال نادر است ولی در بالغین جوان 15% و در مردان نابارور 20 تا 40% می‌باشد.در کسانی که با ناباروری ثانویه مراجعه می‌نمایند یعنی قبلا بچه‌دار شده‌اند شیوع آن به 70% می‌رسد. 90% موارد طرف چپ و در 10% موارد دو طرفه است.این بیماری باعث بزرگ شدن رگ‌ها درون کیسه بیضه می‌شود. این بیماری مشابه بیماری واریس که در پا رخ می‌دهد می‌باشد.
واریکوسل یکی از معمول‌ترین دلایل کاهش اسپرم و کاهش کیفیت اسپرم است که می‌تواند باعث نازایی و ناباروری مردان شود، با این حال همه انواع آن بر روی تولید اسپرم تاثیری ندارند. این بیماری همچنین می‌تواند باعث کاهش رشد بیضه و در نهایت کوچک شدن بیضه گردد. همچنین با اثر بر اسپرم‌ها باعث کاهش حرکت و تعداد آن‌ها و تغییر مورفولوژی (شکل ظاهری) انها خواهد شد. واریکوسل به طور مستقیم اثری بر توانایی جنسی یا ایجاد انزال زودرس ندارد.
علل ابتلا به واریکوسل چیست؟
امکان دارد دریچه های لانه كبوتري داخل وريد ها به درستی کار نکنند یا از بین بروند. در صورتی که جریان خون به درستی عبور نکند، خون در رگ ها محبوس می شود. همچنین رگ های بزرگ تر که جریان خون را به سمت قلب می رسانند، به شکل های مختلفی در سمت راست و چپ بیضه ها قرار دارند و ميير سمت چپ طولاني تر بوده و جريان خون وريدي را در اين سمت كندتر ميكند.
برای برقراری جریان خون به سمت قلب، در سمت بیضه چپ نیاز به فشار بیشتری می باشد. در صورتی که جریان خون به صورت عقب گرد ريفلاكسي) صورت گیرد می تواند باعث تورم رگ ها شود. ندرتاً دیده شده که غدد لنفاوی متورم یا دیگر توده های غیر طبیعی در پشت شکم می توانند باعث انسداد جریان خون شوند.
این مورد باعث گشادتر شدن رگ وريدي می شود و همين پرخوني اطراف بيضه را گرمتر كرده و مانع اسپرم سازي و تحرك طبيعي اسپرم مي شود. این مورد در اغلب مواقع دردناک است.
از منظر طب امروزی بیماری واریکوسل در دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی می‌گردد.
علل واریکوسل نوع اول
هیچ عامل ایجادکننده مشخصی وجود ندارد، گرچه تئوری اشکال در دریچه‌های لانه کبوتری وریدهای بیضه، طولانی بودن مسیر این وریدها و احتمال اثر فشاری سایر عروق و احشاء شکمی مطرح می‌باشد ولی هنوز علت مشخصی برای آن ثابت نشده است. این نوع عامل عمده واریکوسل است.
علل واریکوسل نوع دوم
بدنبال وجود عامل مشخص ایجادکننده انسداد در عروق داخل شکم ایجاد می‌گردد، درصد کمی از واریکوسل‌ها را شامل می‌شود و علت ایجادکننده آن غالباً توده‌های شکمی، بخصوص تومورهای بدخیم می‌باشد که تشخیص آن مهم و حیاتی است.از منظر طب سنتی علت واریکوسل تجمع خون سوداوی در عروق مذکور است.
علائم بیماری واریکوسل
بیماری واریکوسل معمولا بدون علامت بوده و بطور اتفاقی، حین معاینه مشخص می‌گردد. در معاینه، بزرگی و تورم عروق بیضه، بخصوص در سمت چپ مشهود است و در حالت ایستاده و یا افزایش فشار شکمی تشدید می‌یابد و در حالت خوابیده از بین می‌رود (در صورتیکه تورم عروق در حالت خوابیده از بین نرفت، بایستی به نوع ثانویه آن شک کرد).در صورتیکه علائم زیر را دارید، می‌توانید با مراجعه به یک اورولوژیست و انجام سونوگرافی تشخیص قطعی بدهید:
- ورم‌ها و برآمدگی‌های درون کیسه بیضه که البته دردناک نیستند
- رگ‌های بزرگ شده و پیچ خورده در کیسه بیضه
- درد در ناحیه کیسه بیضه که ممکن است با نشستن، پاشدن و سایر کشش‌های فیزیکی افزایش یافته، در روز شدیدتر شود و زمانی‌که به پشت دراز می‌کشید بهتر شود
- بزرگی بیضه‌ها
- عدم تقارن بیضه‌ها
- درد بیضه
- ناباروری
تشخیص واریکوسل
با آزمایشات روتین و معاینه فیزیکی ناحیه می توان این بیماری را تشخیص داد. داخل کیسه بیضه عروق پيچ خورده مشخص است زیرا رگ ها متورم شده اند. معمولاً بیمار در حالت ایستاده قرار می گیرد تا واریکوسل بررسی شود. در برخی مواقع نیاز به انجام آزمایش و سونوگرافی بیضه ها می باشد.
سونوگرافی با کمک امواج صوتی تصاویری را از اجزای داخلی بدن به دست می آورد. در صورتی که قطر رگ های ناحیه برابر يا از 3 میلی متر بزرگ تر باشد و جریان خون به صورت برعکس (ريفلاكس ) صورت گیرد، می توان واریکوسل را تشخیص داد.
جلوگیری از بیماری واریکوسل
از مصرف غذاهای سودازا پرهیز کرده و از پوشیدن لباس‌های تنگ اجتناب کنید.اگر دارای واریکوسل خفیف هستید نیز برای پیشگیری از بدتر شدن وضعتان، سرپا نباید بیاستید. کارهای ایستادنی نباید انجام دهید، سماق و آش سماق و سرکه شیره زیاد بخورید.اگر دچار یبوست هستید آن را با مصرف خاکشیر و آب گرم درمان کنید.
درمان بیماری واریکوسل
اگر واریکوسل برای فرد، عارضه‌ای ایجاد کند لازم است درمان انجام گردد. در غیر اینصورت احتیاجی به درمان نیست. واریکوسل یک بیماری خوش‌خیم است اما درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است که در ادامه توضیح داده خواهد شد. تصمیم‌گیری برای عمل بستگی به فاکتورهای گوناگونی مانند: شدت بیماری و سن بیمار و وضعیت باروری (تاهل و داشتن یا نداشتن فرزند) دارد.جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی واریکوسلکتومی بستن وریدهای بیضه مبتلا می‌باشد که پس از انسداد این وریدها به تدریج به دلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدودشده کوچک شده و از بین می‌رود و واریکوسل نیز برطرف می‌گردد. این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول 4 – 2 سانتی‌متر قابل انجام است.
انواع روش‌های جراحی بیماری واریکوسل
روش استاندارد طلایی جراحی واریکوسل: روش اینگوینال میکروسکوپیک می‌باشد که با برش کوچک پایین شکم نزدیک خارج ریشه آلت و بالای بیضه و با کمک میکروسکوپ انجام می‌شود. مزیت این روش حفظ شریان (سرخرگ) و عروق لنفاوی و عصب می‌باشد و میزان عود نیز کمتر است.
روش جراحی اینگوینال:
تقریبا مانند روش اول است اما بدون میکروسکوپ انجام می‌شود و بنابراین عوارض آن بیشتر است.
روش جراحی رتروپریتوان:
این روش با برشی بالاتر از روش قبلی انجام می‌شود.
روش جراحی با لاپاروسکوپ:
این روش با ایجاد حدود سه سوراخ در شکم و فرستادن گاز به داخل شکم برای ایجاد فضای کافی برای کار انجام می‌شود. در این روش احتمال آسیب عروق بزرگ یا روده‌ها یا مثانه و… هر چند ناشایع وجود دارد.
روش آمبولیزاسیون:
از راه پوست که از راه وریدهای کنار ران به صورت موضعی لخته خون خود بیمار یا کویل یا مواد سنتتیک و مصنوعی دیگر به داخل وریدها فرستاده می‌شوند. این روش نیاز به متخصص رادیولوژی ماهر در این زمینه و تجهیزات پیشرفته دارد.
بیشتر بخوانید: