اضافه وزن چیست؟

معیارهای اندازه گیری متفاوتی برای بررسی وضعیت وزنی وجود دارد. یکی از معروف ترین معیارهای اندازه گیری محاسبه شاخص توده بدنی یا همان BMI است. برای محاسبه BMI باید وزن فرد بر حسب کیلوگرم را به مجذور قد به متر تقسیم کنید. عدد به دست آمده اگر بین 25 تا 29.9 باشد فرد دچار اضافه وزن است و اگر BMI بالای 30 برود به عنوان چاقی در نظر گرفته می‌شود. البته شاخص توده بدنی به دلیل در نظر گرفتن فاکتورهای معدودی همیشه نمی‌تواند معیار دقیقی باشد به عنوان مثال در افراد ورزشکار ممکن است BMI بالا برود ولی این اضافه وزن ناشی از افزایش عضلات آن‌ها باشد.

ما در این مقاله در مورد اضافه وزن مضر که به دلیل تجمع چربی به وجود می‌آید صحبت خواهیم کرد. این اضافه وزن می‌تواند در طولانی مدت خطرات زیادی مانند بیماری‌های متابولیک (دیابت، چربی و فشار خون)، مشکلات قلبی عروقی، سکته مغزی و … را به دنبال داشته باشد.

عوامل بروز اضافه وزن و چاقی

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که فقط عادات غذا خوردن می‌تواند باعث افزایش وزن شوند اما این تصور اشتباه است. عوامل بسیار زیادی ممکن است منجر به اضافه وزن شوند که ما از برخی از آن‌ها غافل هستیم. در ادامه به بررسی تعدادی از مهم ترین عوامل ایجاد کننده اضافه وزن می‌پردازیم.

کم تحرکی

تفاوت کالری زیادی بین یک سبک زندگی فعال و غیر فعال وجود دارد. تصور کنید کسی مسیر کار خود را با تاکسی، اتوبوس یا ماشین تردد کند و در مقال فردی را در نظر بگیرید که همان مسیر را با پای پیاده یا با دوچرخه می‌رود، اگر زمان پیاده روی یا دوچرخه سواری را حدود 30 دقیقه در نظر بگیریم کالری مصرفی این دو فرد در طول روز حدود 200-100 کالری تفاوت دارد. بنابراین منطقی است که می‌بینیم اکثر افراد چاق بیشتر زمان خود را در طول روز به صورت نشسته پشت میز یا فرمان ماشین یا در حال تماشای تلویزیون می‌گذرانند ولی افراد دارای وزن نرمال تا لاغر سبک زندگی فعال تری دارند. برای کنترل کردن این وضعیت کارشناسان تغذیه توصیه کرده اند از کالری شمار استفاده کنید. طبق نظر متخصصان تغذیه رژیم کالری شماری راحت ترین و اصولی ترین راه برای کاهش وزن است، زیرا شما در این رژیم محدودیت غذایی ندارید و تمامی منابع مغذی مورد نیاز بدنتان را تامین میکنید.

نداشتن خواب کافی

خواب از اساسی ترین عوامل تاثیر گذار بر روی سوخت و ساز و هورمون‌های دخیل در تنظیم اشتها است. اگر به سبک زندگی افراد چاق نگاه کنید متوجه خواب نامنظم آن‌ها خواهید شد، تعداد زیادی از آن‌ها شب بیدار و در طول روز خواب هستند. همین برعکس شدن زمان خواب باعث تغییرات هورمونی در بدن آن‌ها می‌شود. علاوه بر این بیداری در شب با پرخوری‌های شبانه همراه است که اکثرا هم انتخاب های غذایی سالمی نیستند. از طرفی غذا خوردن در شب و بیداری دیر هنگام صبح باعث حذف وعده مهم صبحانه خواهد شد. تمامی این اتفاقات در کنار هم اضافه وزن و چاقی را به دنبال خواهد داشت.

کم کاری تیروئید

گاهی افزایش وزن صرفا به دلیل رفتار یا عادت غلط نیست و به دلیل یک مشکل پزشکی وزن بالا می‌رود. همانطور که ممکن است آشنایی داشته باشید غده تیروئید که در ناحیه جلوی گردن قرار گرفته است مسئول ترشح بسیاری از هورمون‌های تاثیر گذار در سوخت و ساز بدن است. این غده به دلایل مختلفی مانند حمله سیستم ایمنی یا کمبود ید و دیگر عوامل ممکن است از مقدار طبیعی هورمون تیروئید کمتری تولید کند که اصطلاحا به این موقعیت کم کاری تیروئید می‌گوییم. یکی از عوارض شایع کم کاری تیروئید افزایش وزن بی دلیل است، البته این مقدار افزایش وزن خیلی زیاد و به صورت ناگهانی نیست.

استرس و اضطراب

شاید بتوان یکی از دلایل روند صعودی اضافه وزن در جهان را افزایش استرس و اضطراب در زندگی‌های امروزه نامید. استرس در بدن منجر به تغییراتی در ترشح هورمون‌ها می‌شود که از جمله مهم ترین آن‌ها می‌توان به هورمون کورتیزول اشاره کرد. کورتیزول با سرکوب دیگر هورمون‌ها و تحلیل عضلات بدن منجر به کاهش سوخت و ساز و در نتیجه افزایش وزن می‌شود.

کنترل نکردن تغذیه

در آخر بهتر است به سراغ نقش تغذیه در افزایش وزن بپردازیم. مسلما تغذیه نقش بسیار مهمی در کنترل وزن بدن دارد. بسیاری از افرادی که درگیر اضافه وزن یا چاقی هستند عادات غذایی تقریبا مشابهی دارند. مصرف انواع تنقلات یا مواد غذایی حاوی قند و شکر، خوردن فست فود و غذاهای سرخ کردن و پرچرب، نوشیدن نوشابه و انواع نوشیدنی‌های پرکالری، عدم مصرف منظم وعده‌ها و میان وعده‌ها، دریافت بیشتر منابع کربوهیدراتی و پرچرب از عادات غذایی ناسالم و مشترک بین افراد دارای مشکل اضافه وزن و چاقی هستند.

تاثیر برخی از دارو ها

داروها می‌توانند از طریق مکانیسم‌های مختلفی منجر به اضافه وزن شوند. برخی از داروها با افزایش اشتها و برخی دیگر با سرکوب سوخت و ساز بدن. به طور کلی داروهای افزاینده اشتها در زمینه افزایش وزن مورد توجه بیشتری واقع می‌شوند. از بین این داروها می‌توانیم به داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی، میزتازاپین، ضد صرع، کورتیکواستروئیدها و … اشاره کرد.

سن

تحقیقات نشان داده‌اند که افزایش سن می‌تواند بر روی ترکیبات بدن اثر گذاشته و باعث افزایش درصد چربی و کاهش درصد توده عضلات بدن بشوند. همانطور که می‌دانید جایگزین شدن توده عضلانی با توده چربی به ضرر متابولیسم بدن است و می‌تواند منجر به افزایش وزن شود. به همین دلیل است که با افزایش سن کم کردن وزن به تلاش بیشتری احتیاج دارد.

درمان اضافه وزن و چاقی چیست؟

مهم ترین درمان و راه حل برای مشکلات از بین بردن و حل ایرادات اولیه است. بنابراین اولین و مهم ترین قدم برطرف کردن عوامل ایجاد کننده اضافه وزن است. این عوامل ممکن است برای هر کسی متفاوت باشد. راهکارهایی که در ادامه ارائه خواهیم داد نیز می‌توانند به شما در مسیر کاهش وزن کمک کنند.

داشتن برنامه غذایی

برای از بین بردن بی نظمی در وعده‌های غذایی بهترین راهکار داشتن یک برنامه غذایی مشخص است. برای داشتن یک برنامه غذایی اصولی ابتدا باید نیازهای انرژی روزانه خود را بشناسید و سپس آن را بین وعده‌ها و میان وعده‌ها تقسیم کنید. اگر برای محاسبه و تنظیم برنامه غذایی خود برایتان مشکل است می‌توانید از یک متخصص تغذیه مشورت و کمک بگیرید. با اپلیکیشن کالری شمار زیره بهترین برنامه های غذایی را میتوانید دریافت کنید.

داشتن تحرک کافی

تحرک یک عامل کلیدی برای کاهش وزن است. سوختن انرژی دریافتی وابسته به میزان فعالیت بدنی فرد است. حداقل میزان فعالیت بدنی برای یک فرد بزرگسال حدود 150 دقیقه در هفته است. این مقدار حداقل زمانی است که می‌توانید به فعالیت بدنی و ورزش اختصاص دهید. در کنار اختصاص دادن یک زمان ثابت در روز به پیاده روی یا ورزش بهتر است سبک زندگی خود را فعال تر کنید و همانطور که قبل تر هم صحبت کردیم در مسیر کار پیاده روی کنیم یا در کارهای روزمره خود تحرک بیشتری داشته باشیم.

تغییر عادت های بد غذایی

سعی کنید ابتدا عادات بد غذایی خود را پیدا کنید و به مرور زمان به اصلاح آن‌ها بپردازید. اگر درگیر مصرف تنقلات شیرین هستید ابتدا آن‌ها را از دسترس خارج کرده و سپس به صورت تدریجی مصرف آن‌ها را به هفته‌ای یکبار کاهش دهید. اگر از فست فود، غذاهای سرخ کردنی و نوشابه زیاد استفاده می‌کنید، آن‌ها را با غذاهای بخار پز یا آب پز یا کبابی جایگزین کنید و به جای نوشابه از آب گازدار، نوشابه‌های بدون قند و دوغ که انتخاب بهتری است استفاده کنید. این دو مورد تنها مثال هایی از عادات بد غذایی است که می‌توانند منجر به افزایش وزن شوند. اگر هنوز عادت بد غذایی خود را پیدا نکرده‌اید یا در اصلاح آن به مشکل برخوردید می‌توانید با یک متخصص تغذیه در این مورد مشورت کنید.