لکنت زبان در کودکان

اگر فرزندان شما همراه با لکنت زبان حرف بزنند بسیار ناراحت کننده خواهد بود. درمان لکنت در کودکان به طور غیرمستقیم و با مشورت والدین و نزدیکان کودک لکنتی انجام می شود. لکنت زبان در کودکان چیست و چطور تشخیص داد می‌شود؟ چطور باید با لکنت زبان کودک برخورد کرد؟ درمان لکنت زبان به چه شکل است؟ در این مطلب می‌توانید با جواب تمام سؤال‌هایتان در رابطه با لکنت زبان کودکان آشنا شوید.

لکنت زبان چیست؟

اختلال در گفتار به صورت وقفه یا گیر، تکرار کلمه یا بخشی از کلمه یا کشیده شدن بیش از اندازهٔ تولید برخی اصوات اتفاق عجیبی نیست، اما وقتی میزان این اختلالات آن‌قدر زیاد شود که روند طبیعی گفتار دچار مشکل شود، دیگر با روان نبودن موقتی گفتار مواجه نیستیم، بلکه با پدیده‌ای به نام لکنت زبان روبه‌رو هستیم.

لکنت زبان، یک نوع اختلال گفتاری ارتباطی است. به عبارت دیگر، لکنت، مشکل در روش معمولی سخن گفتن است که شامل شکل‌های مختلفی مثل تکرار یا کشیدن حروف اول، بیان پرفشار بخش اول کلمه، توقف کامل کلمه یا حذف تلفظ کلمه می‌شود.

انواع لکنت زبان در کودکان

• نوع اول یا Developmental: در کودکان زیر پنج سال و خصوصا پسران دیده می شود. این اتفاق زمانی می افتد که آن ها در حال گسترش دادن مهارت زبانی خود هستند و معمولا خود به خود برطرف می شود.
• نوع دوم یا Neurogenic: در این مورد ناهنجاری های سیگنالی بین مغز و اعصاب یا عضلات دیده می شود.
• نوع سوم یا Psychogenic: بیماری بر بخشی از مغز اثر می گذارد که بر تفکر و استدلال حاکم است. به طور مثال این اتفاق زمانی می افتد که کودکی از ترس دچار لکنت زبان شده یا به در عامیانه زبانش بند آمده باشد.

دلایل لکنت زبان در کودکان

• سابقه ی خانوادگی در لکنت زبان
• رشد نوروفیزیولوژیکی نامناسب کودک
• آسیب های مغزی ناشی از سکته مغزی یا تشنج می تواند باعث لکنت نوروژنیک شود
• ضربه ی شدید عاطفی
• ناهنجاری ارثی در مغز که به مرکز تکلم آسیب می زند
• حتی بعضی اوقات قرار گرفتن کودک در شرایط چالش برانگیزی مثل سخنرانی در جمع می تواند احتمال وقوع لکنت زبان در او را بالا ببرد بدون این که خودش از وجود آن مطلع باشد.

علائم لکنت زبان کودک کدامند

• وقفه‌هایی در تولید صداها یا هجاها
• تکرار صداهای کلمات
• کشیدن صداها
• مکث‌های غیرعمدی
• وقفه‌ در روند گفتار
• تکرار غیرعادی هجایی از کلمات
• کشیدن یک حرف صامت؛ بی‌صدا یا مصوت؛ صدادار
• گیر کردن و بروز انقباض در عضلات لب‌، زبان یا تارهای صوتی
• ترس از بیان برخی کلمات
• جایگزین کردن اجباری کلمه‌ای دیگر به جای کلمهٔ مشکل‌دار
• پرهیز از صحبت کردن در برخی موقعیت‌ها
• کمک گرفتن از حرکاتی مانند فشار آوردن به لب‌ها، بستن چشم‌ها، مشت کردن دست و منقبض کردن عضلات بدن هنگام حرف زدن
• وارد کردن صداهایی مثل اوم یا اِ، هنگام حرف زدن برای رها شدن، پنهان کردن یا تصحیح مشکل گفتاری

پیشگیری از لکنت زبان در کودکان

نکته ی مورد توجه این است که صحبت کردن خود دانشی است که نیاز به آموزش دارد پس خصوصا برای کودکانی که سابقه ی خانوادگی لکنت زبان دارند باید این قضیه جدی تر گرفته شده و از همان دوران کودکی با کودک برای صحبت کردن ،دقیقا مثل راه رفتن، کار شود.

برای صحبت کردن، حنجره در هنگام بازدم ارتعاش ایجاد کرده و با حرکت لب ها، دندان و زبان صدا های مختلف ایجاد می شود. در این بین حروفی مثل ب، پ،ت با شدت از دهان خارج شده و حروفی مثل س، ش، ز با ارتعاش خارج می شوند. هر دو دسته حروف معمولا برای کودکان دارای لکنت زبان مشکل زا بوده و باید در حین حرف زدن با کودک بیشتر در نظر گرفته شوند.

سن شروع لکنت زبان در کودکان

شروع این اختلال از ۳ تا ۶ سالگی بوده، بیشتر در ۵ سالگی اتفاق افتاده و به ندرت در سنین ۶ تا ۱۲ سال دیده شده است.

ریسک فاکتور های ادامه یافتن لکنت زبان کودکان تا بزرگ‌سالی

وجود کسانی در خانواده که در بزرگ‌سالی هم لکنت زبان داشته اند، دچار شدن به لکنت زبان بعد از سه و نیم سالگی، باقی ماندن لکنت زبان بیش از شش ماه، جنسیت مذکر و سایر اختلالات زبانی و گفتاری از جمله ریسک فاکتور هایی هستند که می توانند احتمال باقی ماندن این اختلال را افزایش دهند.

13 درمان خانگی برای لکنت زبان در کودکان

والدین عزیز دقت داشته باشند که توصیه های ذکر شده ذکر به معنای تمام درمان نیست اگرچه رعایت آنها ضروری است اما نباید به انها اکتفا کنید و مراجعه به متخصص و دریافت تمرینات متناسب با وضعیت کودک ضروری است.

1. با کودک دچار لکنت زبان شده آهسته و شمرده صحبت کنید

تحقیقات مختلف ثابت کرده اند که فرد دارای لکنت زمانی که سرعت گفتاری خود را پایین می آورد میزان وقوع قفل ، تکرار و کشیده گویی کم می شود. یکی از اهداف گفتاردرمانی که در کلینیک یا جلسات آنلاین کاهش سرعت گفتاری است که از طریق تمرینات مشخص به کودک یاد داده می شود.

اما یکی از کارهایی که برای درمان لکنت زبان کودکان در خانه شما می توانید انجام دهید. آرام و شمرده صحبت کردن با اوست. از این طریق کودک به مرور این شیوه گفتاری و حرف زدن را از شما تقلید می کند. فراموش نکنیم که کودکان آینه ای از والدین هستند.

اگر شما  با سرعت پایین با او حرف بزنید او نیز در هنگام حرف زدن به مرور سرعت خود را کمتر می کند و این باعث می شود که کمتر لکنت داشته باشد.

2. نگرانی خود را نسبت به لکنت زبان کوردکتان کنترل کنید

نگرانی والدین و تلاش آنها برای رفع این مشکل گفتاری، موجب افزایش حساسیت و نگرانی کودک می‌شود. این نگرانی سبب آگاهی کودک از گرفتگی زبانش می شود. در صورتی که کودک نسبت به مشکل گفتاری اش حساس شود، مشکلات او در صحبت کردن تشدید پیدا می کند.

قفل ها و گرفتگی صداهای کودک ارادی نیست. با آرامش به حرفهایش گوش کنید.

3. هنگام صحبت کردن با کودکی که لکنت زبان دارد تماس چشمی داشته باشید

تماس چشمی به معنای نگاه کردن به چشمان طرف مقابل است. متاسفانه برخی از والدین بصورت ناخودآگاه پس از وقوع لکنت فرزندشان ، برای اینکه او کمتر خجالت بکشد! به پایین نگاه می کنند.که این خود باعث می شود کودک متوجه مشکلش شود و تصور کند باعث خجالت والدینش شده است. این نکته بسیار مهم است که هنگام که کودکتان در حال صحبت کردن است کاملا عادی به چشمان او نگاه کنید و حتی اگر لکنت کرد تماس چشمی خود را با او حفظ کنید.

همچنین وقتی فرزندتان می خواهد با شما حرف بزند، به او توجه کامل داشته باشید. کارهای دیگر را کنار بگذارید و برگردید و در هنگام صحبت کردن تماس چشمی را حفظ کنید.

4. وسط حرفهای کودک با بیماری لکنت زبان نپرید

برخی از والدین پس از مشاهده لکنت کودک به امید کمک به فرزندشان وسط حرف او می پرند و می خواهند جمله یا کلمه مورد نظر خودشان بگویند. اینکار بشدت اعتماد به نفس کودک را کاهش می دهد و در آینده ترس او را ااز آن کلمات بیشتر می کند.

بهترین کمکی می توانید در این شرایط به او کنید این است که صبورانه به حرفهای او گوش بدهید. زمانهایی که لکنت می کنند کاملا عادی رفتار کنید و اجازه بدهید تا در نهایت خودش کلمه را بگوید.

5. هرگز به کودک خود نگویید که چه کار کند تا لکنت نداشته باشد

تا زمان مراجعه به آسیب شناس گفتار و زبان  ( گفتار درمانگر ) از هرگونه خود درمانی برای کودک خود پرهیز کنید. عباراتی نظیر یواش حرف یزن ، آهسته تر بگو ، نفس عمیق بکش، آرام تر صحبت کن ، نه تنها کمکی به کودکتان نمی کند بلکه سبب آگاهی کودک از لکنتش و شدیدتر شدن لکنت می شود.

همانطور که در بالا گفتیم لکنت کردن ارادی نیست. کودک در حالیکه قبلا یک کلمه را به خوبی بیان می کرد در زمانهایی به یکباره خود را در تله لکنت می بیند. بنابراین این توصیه کمک کننده نیست.

6. فعالیتهای غیر گفتاری کودک دچار لکنت زبان را بیشتر  کنید

متاسفانه پس از وقوع لکنت به مرور کودک اعتماد به نفسش کاهش پیدا می کند. چرا که این مشکل صرفا گفتاری را به تمام مهارتهایش تعمیم می دهد. برای اینکه این تفکر در او شکل نگیرد توصیه می شود در طول دوره درمان فعالیتهای غیر گفتاری نظیر نقاشی کردن ، فوتبال بازی کردن ، بازه های فکری و… را با او بیشتر انجام دهید.

متاسفانه مشاهده شده برخی از والدین به اشتباه در این دوره تکالیف گفتاری بیشتری به کودک می دهند و با وادار کردن فرزند خود به روخوانی های متعدد ، تماس گرفتن با آشنایان به خیال خود با کودک تمرین بیشتری می کنند.

کودک را در فعالیت هایی که به خوبی از عهده آن ها بر می آید شرکت دهید و توانایی های او را تشویق کنید. این فعالتها می توانند نقاشی کشیدن ، رقصیدن و غیره باشند.

7. زمانهایی را برای خود و فرزند دارای لکنت زبان اختصاص دهید

در خانواده های شلوغ ، جنگ جلب توجه و وقت گرفتن برای صحبت کردن با والدین به شدت بالا است. قطعا فرزندی که سرعت گفتاری بالاتری داشته باشد در این جنگ پیروز است. فرزندی که لکنت دارد به مرور فشار زمان بیشتری احساس می کند و خود را ناتوان می بیند.

ممکن است شما با فرزندتان تنها باشید ولی دائما درگیر کارهای روزمره خود باشید و وقت کمتری را به او اختصاص بدهید در این حالت نیز وقتی فرزندتان با شما صحبت می کند چون زمان کمی برای گفتگو با شما می بیند دائما احساس فشار زمان می کند و چنین می پندارد که باید در کوتاه ترین زمان صحبت هایش را با شما انجام دهد.

به تجربه ما دیده ایم که وقتی والدین زمانهای مشخصی را صرفا به فرزندشان اختصاص می دهند و تمام توجه خود را معطوف به او می کنند به مرور فشار زمان کمتری کودک احساس می کند و لکنت او کمتر می شود.

8. هیجان و استرس برای لکنت زبان کودک سم است آن را کنترل کنید

کودکان در هنگام هیجان و ترس لکنت بیشتری می کنند. حذف عوامل افزایش دهنده هیجان در طول دوره درمان لکنت زبان کودکان ضروری است. این عوامل می تواند موارد زیر باشد :

• فیلم های ترسناک : فیلم های ترسناک و هیجان انگیز باعث افزایش استرس و هیجان فرزندتان می شوند.
• دعوای والدین : یکی از عوامل تشدید گرفتگی زبان اختلافات والدین است. برخی از مواقع اختلاف والدین بسیار اندک است اما کودک بسیار حساس است و بسیار نگران می شود. توصیه می شود اختلافات خود را کم و در مقابل کودک بروز ندهید.
• بازی های گوشی : هر چقدر بتوانید تایم استفاده فرزندتان از گوشی را کم کنید برای او بهتر خواهد بود.

9. با کودکی که لکنت زبان دارد با جملات کوتاه تر صحبت کنید

بیان جملات طولانی برای کودکان سخت است. البته کودکان جملات را از شما یاد می گیرند. زمانیکه جمله ای طولانی بشنوند، تلاش می کنند بعدا همان جمله را تکرار کنند. هر چقدر طول جملات شما کمتر باشد احتمال بروز لکنت زبان نیز کمترمی شود.

والدین بعنوان الگوی گفتاری فرزندتان اگر با جملات با طول کوتاه با او صحبت کنید این الگو به مرور در گفتار کودک نیز دیده می شود.

10. به فرندتان که لکنت زبان دارد نشان دهید شدیدا مشتاق شنیدن صحبتش هستید

می توانید از طریق زبان بدن نشان بدهید که کاملا به حرفهای او گوش می کنید. او باید بداند که شما به معنای حرفهای او و نه شیوه حرف زدن او گوش می دهید. وقتی که صحبت می کند با حفظ تماس چشمی ، لبخند بزنید و مشتاقانه به صحبت هایش گوش کنید. اینکار به فرزند شما کمک می کند تا آرام شود و آهسته تر صحبت کند.

پس از اینکه صحبت اش تمام شد چند ثانیه صبر کنید و اجازه بدهید تا اگر حرفی دارد ادامه بدهد .

11. کودک خود را با همان لکنت زبان بپزیدید

بسیاری از کودکانی که از لکنت خود، آگاهی دارند بخاطر شیوه حرف زدن خود، احساس شرم می کنند. سعی کنید والدین حمایتگر و صبور برای انها باشید. با رفتار خود به او بفهمانید که این فقط یک مشکل گفتاری است.

در کنار او بنشینید دستتان را به دور گردنش ببرید. در لحظاتی که در کنار او هستید می بایست به فرزندتان بفهمانید که شما الان کاملا در اختیار او هستید. دائما به او بگویید که او را بدون هیچ دلیلی دوست دارید.

اگر فرزندتان از لکنت اش اطلاع دارد و در این باره از شما سوالی پرسید. به او بگویید که این مشکل بزرگی نیست و فقط برخی از کلمات را دیرتر می گویی . به او بگویید که ما با هم روی این موضوع کار می کنیم و به کمک گفتار درمانگر این مشکل را بزودی حل می کنیم.

12. از کلمات و جملات ساده و قابل فهم با کودک دارای لکنت زبان صحبت کنید

یکی دیگر از تمرینات درمان لکنت زبان در کودکان در خانه ، استفاده از کلمات و جملات ساده و قابل فهم توسط والدین است. بیان کلمات و جملات پیچیده مانند واژگان انگلیسی ، عربی ، کنایه ها و… برای کودک سخت تر است.

تحقیقات مختلف نشان داده اند که کودک دارای لکنت،   هر چقدر جملات و کلمات پیچیده تری استفاده کند احتمال بروز لکنت زبان در او بیشتر می شود. شما بعنوان الگوی گفتاری او سعی کنید که کلمات پیچیده و جملات پیچیده کمتری استفاده کنید. اینکار به مرور کمک می کند تا پیچیدگی کلمات و جملات کودک کمتر شود.

13. راه های خلاقانه تر بهبود لکنت زبان در کودکان

نکته ی مهم این است که سعی کنید در این دوران همراه کودک خود بوده و به او برای بهبود شرایطش کمک کنید. شما می توانید این کار را با شمرده شمرده صحبت کردن یا دادن جایزه تشویقی به کودکتان انجام دهید.

زمان هایی را مخصوص قصه خواندن برای آن ها تعیین کنید خصوصا قصه هایی که بیشتر محتوی کلماتی هستند که کودک در بیان کردن آن ها مشکل دارد.

تجربه نشان داده است که درمان لکنت زبان در قالب تیم نتیجه بخش تر بوده و استفاده از بازی در پروسه ی درمان بسیار مفید است. به طور مثال می توانید موارد زیر را به کار ببرید تا هم با کودکتان اوقات مفیدی را گذرانده و هم او را درمان کنید:

• ‌کشیدن اشکال روی فلش کارت، تقاضا از کودک برای خواندن هر چه سریع تر آن و بیشتر کردن سرعت در هر راند.
• طراحی بازی لی لی به نحوی که با رسیدن به هر خانه کودک باید کلمه ای که از قبل تعیین شده را بگوید تا بتواند به خانه ی بعدی رود. در نتیجه در انتهای هر راند هر کلمه ۹ مرتبه ادا شده است.
• پیاده روی با کودک و گذاشتن این قانون که برای قدم برداشتن باید هر بار یک کلمه را صحیح بیان کند.
• درخواست از کودک برای باد کردن بادکنک. با این کار تنفس او و همچنین عضلات دهان و لبش تقویت می شود.
• ترغیب کودک به یادگیری ساز دهنی که همان کار تقویت تنفس و عضلات را انجام می دهد.

داروهایی که برای درمان لکنت زبان وجود دارد

برخی از داروهایی که پزشکان برای لکنت زبان تجویز می‌کنند (به هیچ وجه بدون مشورت با پزشک نباید از این داروها استفاده نمودو در اینجا فقط جنبه آموزشی دارد و مسئولیت هر اقدامی با خود شما است) عبارت‌اند از:

• آلپرازولام (Xanax)، داروی ضداضطراب
• سیتالوپرام (Celexa ، ضدافسردگی 
• کلومیپرامین (Anafranil ، ضدافسردگی 

بیشتر بخوانید:

• تعبیر خواب والدین
• از چه زمانی برای بچه ها گوشی بخریم؟
• 10 روش بهبود زبان بدن
• راهنمای رفتار با کودکان بد غذا
• آداب گفتگو و استفاده از تلفن در محل کار

منابع:

• https://www.webmd.com/children/guide/how-to-help-stammering-child
• https://www.healthline.com/health/stuttering#treatment