علائم سرطان تیروئید
سرطان تیروئید، در سلول های تیروئید که به شکل غدد پروانه ای شکل در ابتدای گردن قرار دارند ایجاد می شود یعنی درست در پایین قسمت سیب آدم (سیب گلو، غضروف تیروئید). مسوول ترشح هورمون هایی است که تنظیم ضربان قلب، فشار خون، درجه حرارت بدن و وزن شما را بر عهده دارند. اگرچه سرطان تیروئید در حال حاضر جزء سرطان های رایج به شمار نمی آید اما میزان ابتلا به آن، به سرعت رو به رشد می باشد.
پزشکان بر این باورند که دلیل این امر شاید تشخیص درست، با توجه به امکانات ناشی از تکنولوژی جدید است که آنها را قادر می سازد کوچکترین اختلالات عملکرد غدد از جمله غده تیروئید را متوجه شوند. اتفاقی که در گذشته و در نبود چنین امکاناتی امکان پذیر نبوده است. خبر خوش اینجاست که بیشتر موارد سرطان تیروئید، قابلیت درمانی دارند.
علائم ابتلا سرطان تیروئید
بطور معمول، سرطان تیروئید در مراحل نخستین ابتلا به آن، نشانه و علامت خاصی از خود نشان نمی دهد. همچنان که روند بیماری رو به رشد قرار می گیرد، علائم زیر مشاهده خواهند شد:
- برآمدگی و ورمی که از روی پوست گردن قابل لمس و احساس شدن است.
- تغییر در صدا به شکل دورگه شدن و افزایش زمختی آن
- مشکل در قورت دادن غذا
- درد در ناحیه گردن و گلو
- تورم غدد لنفاوی در ناحیه گردن
زمان مناسب مراجعه به پزشک
چنانچه هریک از این نشانه ها و علائم را در خود مشاهده کردید لازم است به پزشک معالج مربوطه مراجعه کنید. با توجه به اینکه سرطان تیروئید چندان سرطان شایعی نیست ممکن است پزشکتان در ابتدا دلایل دیگری را برای ایجاد چنین علائمی، مد نظر خود قرار دهد.
دلایل ابتلا به سرطان تیروئید
دلیل اصلی ابتلا به سرطان تیروئید بطور دقیق مشخص نیست. افراد، زمانی به این نوع سرطان مبتلا می شوند که سلول های تیروئید در معرض تغییرات ژنتیکی قرار می گیرند ( جهش سلولی ). جهشی که صورت می گیرد موجب رشد سریع و بیش از حد سلول ها می شود. همچنین قابلیت نابود شدن اینگونه سلول ها که بطور معمول رخ می دهد، با چنین جهش هایی از آنها گرفته می شود. این فرایند به معنای تجمع غیر عادی سلول های تیروئید می باشد که ناشی از وجود تومور است. سلول های غیر عادی ایجاد شده به بافت های اطراف و پس از گسترش، به کل بدن حمله کرده و به آنها آسیب وارد می کنند.
انواع سرطان تیروئید
نوع سرطانی که از گروه سرطان های تیروئید، فرد را درگیر کرده است، روش های درمانی و روند بهبودی بیمار را تعیین می کند. انواع سرطان های تیروئید به شرح زیر می باشند:
سرطان پاپیلاری تیروئید
شایع ترین نوع سرطان تیروئید، سرطان پاپیلاری تیروئید است که ناشی از سلولهای فولیکولار می باشد که هورمونهای تیروئید را تولید و ذخیره می کنند. سرطان پاپیلاری تیروئید، در هر سنی امکان وقوع دارد اما شواهد حاکیست که افراد سنین 30 تا 50 سال را بیشتر تهدید می کند.
سرطان فولیکولار تیروئید
سرطان فولیکولار تیروئید هم منشا در سلول های فولیکولار تیروئید دارد. این نوع سرطان تیروئید در بیشتر مواقع افراد بالای 50 سال را مبتلا می کند. سرطان سلول هرتل تیروئید یکی از نادرترین و در عین حال بدخیم ترین نوع سرطان فولیکولار تیروئید به شمار می آید.
سرطان مدولاری تیروئید
این نوع سرطان تیروئید، از بخشی از سلول های تیروئید بنام سلول های C نشات می گیرد، که مسوول تولید هورمون کلسی تونین هستند. بالا رفتن میزان کلسی تونین در خون، نشان دهنده اولین مرحله از ابتلا به سرطان مدولاری تیروئید می باشد. سندروم ژنتیکی خاصی می تواند احتمال ابتلا به این نوع سرطان تیروئید را افزایش دهد هر چند که این عامل ژنتیک، شیوع چندانی ندارد.
سرطان آناپلاستیک تیروئید
این نوع سرطان تیروئید شیوع کمی دارد اما با اینحال، با سرعت بالایی در حال رشد می باشد و روند درمانی آن هم سخت و پیچیده می باشد. بطور کلی سرطان آناپلاستیک تیروئید، در افراد 60 سال به بالا رخ می دهد.
سرطان لنفوم تیروئید
سرطان لنفوم تیروئید، نوع نادری از سرطان تیروئید است که از سلول های سیستم ایمنی بدن مربوط به تیروئید آغاز شده و به سرعت رشد می کند. این نوع از سرطان، اغلب افراد مسن را مبتلا می کند.
عوامل تشدید کننده احتمال ابتلا به سرطان تیروئید
جنسیت، زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به سرطان تیروئید قرار دارند.
قرار گرفتن زیاد در معرض تشعشعات
ارتباط زیاد با تشعشعات می تواند شامل مواردی مانند روش های درمانی حاصل از اشعه در مورد سر گردن و نیز مواردی نظیر در معرض سلاح های هسته ای قرار گرفتن، باشد.
سندروم ژنتیک خاص
سندروم ژنتیکی که بطور ارثی، احتمال ابتلا به سرطان تیروئید را بالا می برد، در دو نوع نشانگانی و غیرنشانگانی شناخته می شود.
عوارض ابتلا به سرطان تیروئید
علی رغم درمان این سرطان، احتمال بازگشت آن وجود دارد حتی اگر بیمار اقدام به برداشتن تیروئید خود کرده باشد. این اتفاق، زمانی رخ می دهد که سلول های ریز سرطانی، پیش از برداشته شدن تیروئید فرصت پخش شدن در آن را پیدا کرده باشند.
سرطان تیروئید در موارد زیر قابل بازگشت و عود پیدا کردن می باشد:
گره لنفاوی در قسمت گردن
باقی ماندن بخش های کوچکی از تیروئید در حین جراحی
سرطان در سایر نواحی بدن
سرطان تیروئید در صورت عود مجدد و بازگشت هم قابل درمان می باشد. پزشک معالج بیمار ممکن است توصیه به انجام آزمایشات دوره ای خون یا اسکن گرفتن از تیروئید کند تا هر نوع نشانه بازگشت سرطان تیروئید را شناسایی کند.
روش های پیشگیری
پزشکان نسبت به دلایل ایجاد بیشتر انواع سرطان تیروئید در بدن مطمئن نیستند بنابراین راهکار دقیقی برای پیشگیری از ابتلا به آن در افرادی که مستعد ابتلا به این بیماری نیستند نمی توان ارائه داد. در واقع افراد معمولی به همان اندازه امکان ابتلا به سرطان تیروئید را دارند که ممکن است دچار سایر بیماری ها شوند.
روش های پیشگیری در افراد مستعد ابتلا به سرطان تیروئید
در کودکان و بزرگسالانی که بطور ارثی، ژن جهش یافته ابتلا به سرطان تیروئید دارند، احتمال ابتلای آن ها به سرطان مدولاری تیروئید، افزایش می یابد. این گروه از افراد، بهتر است برای پیشگیری از ابتلا، تیروئید خود را جراحی کنند ( تیروئید برداری پروفیالکتیک ). در این باره لازم است با مشاور ژنتیک خود صحبت کنید تا چگونگی مستعد بودن شما برای ابتلا به این نوع سرطان و روش های درمانی موثر را برایتان شرح دهد. به این ترتیب، تمام گزینه های مفید برای پیشگیری از ابتلا به سرطان تیروئید هم برایتان مشخص خواهد شد.
راههای تشخیص بیماری
آزمایشات و مراحل تشخیصی سرطان تیروئید می تواند به شرح زیر باشد:
تست وضعیت جسمانی
پزشک، تغییرات احتمالی موجود در تیروئید شما را بررسی می کند و در مورد بود و نبود عوامل تشدید کننده احتمال ابتلا به سرطان مانند پیشینه خانوادگی یا قرار داشتن در معرض تشعشعات، از شما سوال می کند.
آزمایش خون
انجام آزمایش خون، تعیین کننده عملکرد طبیعی غده تیروئید می باشد.
تکه برداری از بافت تیروئید
در این روش که بیوپسی خوانده می شود، پزشک معالج یک سوزن بلند نازک را داخل پوست و به درون غده تیروئید شما وارد می کند. انجام سونوگرافی هم در این میان کمک می کند که سوزن بطور دقیق به سمت محل مناسب در طول غده، هدایت شود. پزشک با کمک سوزنی که به این طریق وارد غده شده است می تواند از بافت مشکوک به سرطان تیروئید، نمونه برداری کند. نمونه برداشته شده در آزمایشگاه مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار می گیرد تا در صورت وجود سلول های سرطانی، روند درمانی آغاز شود.
عکسبرداری
پزشک برای تشخیص اینکه آیا سرطان به قسمت هایی فراتر از تیروئید کشیده شده است یا خیر و تعیین مقدار تاثیر مخرب آن بر تیروئید، ممکن است یک یا چندین مرتبه، نیاز به انجام عکسبرداری را ضروری بداند. پزشکان با کمک سی تی اسکن، سونوگرافی و برش نگاری با گسیل پوزیترون، این بخش از روند تشخیص بیماری را پشت سر می گذارند.
آزمایش ژنتیک
برخی از بیماران مبتلا به سرطان مدولاری تیروئید، مستعد تغییرات ژنتیکی هستند که مرتبط با ابتلا به سایر سرطان های مربوط به غدد درون ریز می تواند باشد. چنانچه پیشینه خانوادگی شخص مراجعه کننده حاکی از موارد ابتلا به سرطان بوده باشد، پزشک ترغیب خواهد شد که انجام آزمایش ژنتیک را توصیه کند تا در مورد وجود ژن های موثر در افزایش احتمال ابتلا به سرطان، بررسی های کامل صورت گیرد.
روش های درمانی
گزینه های درمانی برای سرطان تیروئید، بسته به نوع و میزان پیشرفت سرطان، حال عمومی بیمار و انتخاب چگونگی روند درمانیش، متفاوت می باشد. آنچه مهم است قابل درمان بودن درصد زیادی از انواع سرطان های تیروئید است.
جراحی
بیشتر بیماران مبتلا به سرطان تیروئید، به عمل های جراحی تن می دهند تا بخشی از تیروئید یا کل آن را بردارند. اینگونه عمل های جراحی می توانند به اشکال زیر صورت بگیرند:
برداشتن کل تیروئید یا بخشی از آن ( تیروئید برداری)
در بیشتر موارد ابتلا به انواع سرطان تیروئید، توصیه پزشکان بر برداشتن کل تیروئید است تا سرطان به بهترین شکل درمان شود. پزشک معالج با ایجاد برشی در ابتدای گردن، به بافت تیروئید شما دسترسی پیدا می کند. در بیشتر جراحی ها، پزشکان حاشیه ای از بافت تیروئید را در اطراف غده پاراتیروئید به جا می گذارند تا احتمال آسیب به این غده کاهش یابد. با اینحال گاهی اوقات این سبک جراحی را به عنوان برداشت کامل تیروئید در نظر می گیرند.
برداشت گره های لنفاوی در گردن
ممکن است پزشکی که اقدام به برداشتن تیروئید شما کرده است در همان زمان گره های لنفاوی متورم شما را هم در قسمت گردنتان بردارد تا برای انجام آزمایش و تشخیص سلول های سرطانی آن، بررسی های لازم را انجام دهد.
برداشتن بخشی از تیروئید (لوبکتومی تیروئید)
در برخی موارد خاص که سرطان تیروئید در مراحل بسیار ابتدایی بوده و بخش های کوچکی را درگیر کرده باشد، پزشک جراح تنها به برداشتن یک قطعه از تیروئید اقدام می کند. در جراحی تیروئید، احتمال خونریزی و عفونت وجود دارد. همچنین ممکن است در طول جراحی، به غده پاراتیروئید هم آسیب وارد شود که منجر به کاهش قابل توجه مقدار کلسیم بدنتان می شود. علاوه بر این، احتمال صدمه دیدن ناگهانی اعصاب مربوط به تارهای صوتی هم وجود دارد. در صورت آسیب دیدن تارهای صوتی، مشکلاتی از قبیل از کار افتادن آن ها، زمخت، دورگه یا نازک شدن صدا و ناراحتی های تنفسی ایجاد خواهند شد.
هورمون درمانی تیروئید
پس از برداشتن تیروئید، پزشک داروهای هورمونی مربوط به تیروئید را تجویز می کند تا برای مابقی عمر خود مصرف کنید. استفاده از این داروها دو فایده برای بیمار دارد: اول اینکه فقدان هورمون هایی که به طور طبیعی بایست توسط تیروئید ترشح شود را جبران می کند و دومین مزیت مصرف این داروها، فرونشاندن هورمون های تحریک کننده تیروئید ( TSH) است که از غده هیپوفیز ترشح می شوند. بالا بودن میزان هورمون TSH در بدن می تواند سلول های سرطانی را که ممکن است هنوز باقی مانده باشند، تحریک به رشد کند. بیمار می بایست بطور مرتب آزمایش خون انجام دهد تا مقدار هورمون تیروئید موجود در بدنش برای چند ماه متوالی بررسی شود تا پزشک بتواند به میزان مناسب این هورمون در بدن بیمار پی ببرد. انجام آزمایش خون می تواند در ادامه بصورت سالیانه صورت گیرد.
درمان به شیوه ید رادیواکتیو خوراکی (ید درمانی)
در این روش درمانی، بیمار حجم وسیعی از ید به شکل رادیو اکتیو دریافت می کند. درمان ید رادیواکتیو اغلب پس از تیروئید برداری و به منظور از میان برداشتن هر مقدار از بافت تیروئید است که ممکن است در حین جراحی برداشته نشده باشد. ید درمانی به شیوه رادیو اکتیو، در مورد سرطان های تیروئیدی که بازگشت داشته اند یا بطور مجدد عود می کنند نیز کاربرد درمانی داشته و حتی در درمان سرطان های ثانوی هم موثر عمل می کند. درمان ید رادیواکتیو با مصرف قرص و شربتی که بایست بیمار تحت درمان قورت بدهد انجام می شود.
این داروها عمدتا توسط سلول های تیروئید و سلول های درگیر شده سرطان تیروئید جذب می شود و به این ترتیب احتمال آسیب آنها به سایر سلول های بدن کم است. عوارض ناشی از این شیوه درمانی می تواند شامل مواردی مانند خشکی دهان و چمش ها، حالت تهوع، خستگی مفرط و تغییر در حواس چشایی و بویایی باشد. نکته قابل ذکر این است که در روزهای نخستین استفاده از این شیوه درمانی، بیمار نیاز به ادرار کردن بیشتری خواهد داشت. همچنین بهتر است احتیاط های لازم در طول دوران درمان با رادیواکتیویته رعایت شود. بطور مثال، برای مدتی از تماس نزدیک با دیگران بخصوص کودکان و زنان باردار خودداری شود.
پرتو درمانی
در این شیوه درمانی، از یک دستگاه خارجی برای ارسال پرتوهای پر انرژی مانند ایکس ری (X-rays) و پروتون به قسمت های تعیین شده ای از بدن بیمار استفاده می شود. دستورالعمل بکارگیری این روش درمانی به شکل 5 روز در هفته به مدت 5 هفته و در هر جلسه، دریافت چند دقیقه درمان می باشد. در طول انجام درمان، بیمار به روی تخت دراز کشیده و دستگاه مورد نظر در اطراف بدن او چرخانده می شود. استفاده از این روش درمانی می تواند در مواردی که بیمار قادر به انجام جراحی تیروئید برداری نیست و سرطانش با ید رادیواکتیویته خوراکی هم رو به رشد قرار گرفته، کاربرد داشته باشد. همچنین در مواردی که با وجود انجام جراحی تیروئید برداری، هنوز احتمال بازگشت سرطان بیمار وجود دارد، به عنوان درمان تکمیلی از این روش هم استفاده می کنند.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی، از داروهای شیمیایی برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده می شود. این داروها بطور کلی از طریق تزریق رگ، به بیمار منتقل می شوند. مواد شیمیایی تزریق شده در طول بدن جریان یافته و تمام سلول های در حال رشد از جمله سلول های سرطانی را به سرعت می کشند. بطور معمول از این شیوه درمانی در مورد بیماران مبتلا استفاده نمی شود مگر بیمارانی که به سایر درمان ها پاسخ خوبی نداده اند که شیمی درمانی می تواند موثر واقع شود. در مورد بیماران مبتلا به سرطان آناپلاستیک تیروئید، شیمی درمانی در کنار پرتو درمانی بکار گرفته می شود.
تزریق الکل (اتانول صد در صد) یا الکل درمانی
برای استفاده از این روش درمانی، نیاز است که از طریق سونوگرافی، محل دقیق تزریق مشخص شود. از این روش درمانی برای درمان سرطان هایی استفاده می شود که در نواحی از بدن رخ می دهند که در حین جراحی چندان قابل دسترسی نمی باشند. پزشک معالج ممکن است این روش درمانی را در مواقعی که بازگشت سرطان تیروئید محدود به بخشهای کوچکی در گردن بیمار باشد، توصیه کند.
دارو – درمان هدفدار
درمان هدفدار سرطان، از داروهای ویژه برای حمله به نقاط ضعف سلولهای سرطانی استفاده می کند. داروهای مورد استفاده به منظور درمان سرطان تیروئید، نشانه هایی را هدف می گیرند که آنها را به سلول های سرطانی در حال رشد و انتشار، می رساند. این روش درمانی در بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته تیروئید کاربرد دارد.
مراقبت تسکینی
مراقبت تسکینی نوعی مراقبت پزشکی تخصصی را شامل می شود که بر کاهش درد و رنج و سایر علائم مرتبط با بیماری متمرکز بوده و قصد بهبود کیفیت زندگی بیمار را دارد. در این نوع از مراقبت، بیمار، خانواده او و پزشکان معالج، تحت حمایت قرار می گیرند تا هر نوع اقدامی برای بهتر شدن شرایط بیمار صورت گیرد. مراقبت تسکینی، همزمان با روش های درمانی که به روی بیمار انجام می شود هم، می تواند بکار گرفته شود، روش های درمانی سخت و طاقت فرسایی مانند عمل جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی.
زمانی که در کنار درمان های بکار گرفته شده، بیمار مراقبت تسکینی را دریافت می کند، حال بهتری پیدا کرده و مدت زمان بیشتری زنده خواهد ماند. این نوع مراقبت، توسط تیمی مجهز از پزشکان، پرستاران و سایر افراد متخصص حرفه ای که آموزش های لازم را دیده اند اجرا می شود. قصد این تیم این است که سطح کیفیت زندگی بیمار و خانواده اش را بالا ببرند. این نوع مراقبت از بیمار، هم راستا با روش های درمانی موثر بر سرطان شناخته شده است.
بیشتر بخوانید: