بیماری گواتر
گواتر چیست؟ چطوری بفهمیم گواتر داریم یا نه؟ در بیماری گواتر چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ علائم اصلی در تشخیص بیماری گواتر و راههای درمانی آن به اضافه جواب به سوالات اصلی در مورد این بیماری را در ادامه بخوانید.
گواتر تیروئید چیست؟
گواتر به معنی تیروئید بزرگ است و گواتر تیروئید به این معنی است که تیروئید شما بیش از حد رشد کرده است. در اکثر غریب به اتفاق موارد گواتر تیروئید یک بیمار خوش خیم و غیر سرطانی است. یکی از مشکلاتی که گواتر ایجاد می‌کند بزرگی آن است که می‌تواند بر روی دیگر ساختارها در گردن فشار وارد کرده و علائمی را که در این مقاله بیان کرده‌ام به دنبال داشته باشد. گواتر معمولا به دلیل وجود چندین ندول در تیروئید به وجود می‌آید و ندرتاٌ این ندول می‌تواند سرطانی باشد.
گواتر تیروئید در واقع شرایطی است که در آن یک ندول غیر طبیعی بزرگ در غده تیروئید بیمار به وجود می‌آید. اگر تصویر کسانی را که دچار گواتر هستند نگاه کنید متوجه می‌شوید که غده تیروئید آن‌ها متورم و سفت شده است. شاید تصور کنید که این‌ها عضلات گردن هستند و آن‌ها را محکم و بدون حرکت ببینید. این توده‌ها خیلی زیاد حرکت نمی‌کنند، در بسیاری مواقع گواترها دردناک نیستند ولی ممکن است علائمی را به دلیل سایزشان نشان دهند.
علائم بیماری گواتر تیروئید
شایع‌ترین علامت گواتر وجود یک توده در گردن است، از دیگر علائم نشان دهنده‌ی گواتر مشکل بلع، تنفس و در موارد شدید حتی تغییر صدا و یا از بین رفتن تارهای صوتی می‌باشد.
در سراسر جهان مهم‌ترین دلیل گواتر، نبودن ید در غذای روزانه مردم بود و از زمانی که ید به نمک خوراکی اضافه شده شیوع گواتر در کشور به شدت کاهش داشته است، ولیکن امروزه بیشترین دلیل گواتر تیروئید، پرکاری بیش از حد غده تیروئید، هایپر تیروئیدیسم و یا کم کاری تیروئید و ترشح کمتر از حد هورمون و یا گواتر مولتی ندولار (وجود چندین گره در تیروئید) است.
همچنین دو نوع بیماری خود ایمنی (سلول‌های ایمنی بدن به سلول‌های خودی حمله ور می‌شوند) به نام‌های هاشیموتو و بیماری گریوز بیماری‌هایی هستند که باعث گواتر می‌شوند.
در بسیاری از مواقع گواتر تیروئید علائمی از خود نشان نمی‌دهد مگر اینکه با رشد کردن و بزرگ شدن نشان داده شود. در حقیقت در موارد زیادی گواتر تیروئید توسط یک آزمایش روتین دیگر و یا تصویربرداری با اشعه ایکس و اسکن به دلایل دیگر نشان داده میشود ولیکن اگر غده به اندازه زیادی رشد کرده باشد علائمی را از خود نشان می‌دهد که در اینجا آورده‌ایم:
- وجود یک توده و یا گره در گردن
- حس یک فشار ناخوشایند در گلو
- مشکل بلع و یا احساس اینکه چیزی در گلویتان است
- تولید بیش از حد هورمون با علائمی مانند: احساس گرما در بدن و عدم تحمل این گرما، لرزش بدن، عصبانیت، تپش و ضربان قلب سریع و یا غیر عادی
عوامل موثر در ایجاد گواتر
کمبود ید عامل اصلی بروز گواتر است. وجود ید برای تولید هورمون های تیروئیدی ضروری است. هنگامی که ید کافی نباشد، فعالیت تیروئید برای ساخت هورمون ها شدت میگیرد و باعث بزرگتر شدن این غده می شود.
سایر علل گواتر شامل موارد زیر است:
بیماری گریوز
بیماری گریوز هنگامی رخ می دهد که تیروئید بیش تر از حد طبیعی هورمون تولید می کند، که به پرکاری تیروئید معروف است. تولید بیش از حد هورمون ها باعث افزایش اندازه تیروئید می شود.
تیروئیدیت هاشیموتو
هنگامی که تیروئید قادر به تولید کافی هورمون های تیروئیدی نباشد، تیروئیدیت هاشیموتو یا همان بیماری هاشیموتو نام دارد و باعث كم کاری تیروئید می شود.
پایین بودن سطح هورمون های تیروئیدی باعث تحریک بیش تر غده هیپوفیز و در نتیجه تولید بیش تر هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) شده و خود این هورمون باعث بزرگ شدن تیروئید می شود.
التهاب تیرویید
برخی از افراد مبتلا به تیروئیدیت یا همان التهاب تیروئید می‌شوند که می تواند باعث بروز گواتر شود. این التهاب از تیروئیدیت هاشیموتو متفاوت است. یک نمونه آن تیروئیدیت ویروسی است.
ندول ها
کیستهای جامد یا حاوی مایعات ممکن است در تیروئید ایجاد شده و باعث تورم آن گردند. اغلب این ندول ها سرطانی نیستند.
سرطان تیروئید
سرطان ممکن است تیروئید را تحت تأثیر قرار داده و باعث تورم یک طرفه این غده شود. سرطان تیروئید مانند ندول های خوش خیم آن شایع نیستند.
بارداری
بارداری بعضی اوقات می تواند باعث بزرگتر شدن غده تیروئید شود.
انواع بیماری گواتر
گواتر علل زیادی در نتیجه انواع مختلفی دارد که شامل:
گواتر کلوئیدی (بومی)
گواتر کلوئیدی به دنبال کمبود ید، ماده معدنی لازم برای تولید هورمون های تیروئید ایجاد می شود. افرادی که به این نوع گواتر مبتلا می شوند معمولاً در مناطقی زندگی می کنند که ید کمیاب باشد.
گواتر غیر سمی یا غیرتوکسیک
علت گواتر غیر سمی معمولاً ناشناخته است، هرچند ممکن است توسط داروهایی مانند لیتیم ایجاد شود. لیتیم در درمان اختلالات خلقی مانند اختلال دو قطبی کاربرد دارد.
در گواترهای غیر سمی، عملکرد تیروئید سالم بوده و میزان هورمون های تیروئید تحت تأثیر قرار نمیگیرد.همچنین این گواتر ها خوش خیم هستند.
گواتر ندولار یا گواتر مولتي ندولر چيست؟
این نوع گواتر در نتیجه بزرگ شدن یک یا چند ندول کوچک تشکیل می شود. خود ندول ها با تولید هورمون تیروئیدی باعث پرکاری تیروئید می شوند. به طور کلی یک گواتر ساده را تشکیل می دهند.
روش های تشخیص بیماری گواتر
پزشک گردن را از نظر وجود تورم معاینه کرده و همچنین تعدادی تست تشخیصی را که شامل موار زیر می باشد، درخواست می کند:
آزمایش خون
آزمایش خون می تواند تغییراتی را که در سطح هورمون ها و افزایش تولید آنتی بادی ها در پاسخ به عفونت یا آسیب و یا فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی ایجاد می شوند، نشان دهد.
اسکن تیروئید
پزشک شما ممکن است اسکن تیروئید درخواست کند. این کار معمولاً وقتی انجام می شود که سطح هورمون های تیروئیدی بالا باشد. این اسکن ها اندازه و وضعیت گواتر، پرکار بودن برخی از قسمت ها یا کل بافت تیروئید را نشان می دهند.
سونوگرافی
سونوگرافی تصاویری از گردن، اندازه گواتر و اینکه آیا ندول وجود دارد یا نه را مشخص می کند. سونوگرافی می تواند تغییراتی را که با گذشت زمان در ندول ها و گواتر ایجاد می شوند را، ردیابی کند.
بیوپسی
بیوپسی روشی است که در آن از ندول های تیروئید در صورت وجود، نمونه های کوچک گرفته می شود. این نمونه ها جهت بررسی به آزمایشگاه فرستاده می شوند.
راههای درمان گواتر چیست؟
پزشک شما بر اساس اندازه و وضعیت گواتر شما و علائم مربوط با آن در مورد دوره درمانی مورد نیازتان تصمیم گیری خواهد کرد. درمان بر اساس مشکلات ناشی از گواتر صورت می گیرد.
اگر دچار کم کاری یا پرکاری تیروئید هستید، کافی است داروهایی را که به کوچک کردن گواتر کمک می کنند را مصرف کنید. در صورت وجود تیروئیدیت از داروهایی مثل کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب استفاده می شود.
جراحی
برداشتن بافت تیروئید با روش جراحی، معروف به تیروئیدکتومی، در صورتی که تیروئید شما خیلی بزرگ شده باشد یا به درمان دارویی پاسخ ندهد، گزینه مناسبی است.
ید رادیواکتیو
در افراد مبتلا به گواترهای مولتی ندولر سمی، ممکن است درمان با ید رادیواکتیو (RAI) ضروری باشد. ید رادیواکتیو به صورت خوراکی استفاده شده و از طریق خون به تیروئید می رود و قسمتی از بافت تیروئید که بیش از حد فعال است را از بین می برد.
مراقبت در منزل
- بسته به نوع گواتر، ممکن است نیاز به افزایش یا کاهش ید مصرفی در منزل باشد.
- گواتر کوچک که مشکلی ایجاد نکرده باشد، به هیچ وجه به درمان نیازی ندارد.
برای تامین ید مورد نیاز بدن، چه غذاهایی مصرف کنیم؟
برای تامین ید مورد نیاز بدن، می‌توانید از نمک ید دار یا غذا و جلبک‌های دریایی مثل سوشی، حداقل دو بار در هفته استفاده کنید.
همچنین لازم به ذکر است که میگو و دیگر سخت‌پوستان نیز منبع سرشاری از ید هستند. اگر در شهرهای ساحلی زندگی می‌کنید، میوه‌ها و سبزیجاتی که در آن محل رشد کرده‌اند به دلیل غنی بودن خاک محل از ید، سرشار از ید هستند.
همین‌طور شیر گاو و ماست آن ناحیه به دلیل آن که دام‌ها از سبزیجات غنی از ید استفاده می‌کنند، به احتمال بسیار قوی حاوی ید هستند.
همه این توصیه‌ها در صورتی بود که فرد به تشخیص پزشک دچار کمبو ید باشد. در اغلب موارد گواتر به دلیل کمبود ید ایجاد میشود ولی در موارد بسیار نادری مصرف بیش از حد ید نیز سبب بروز گواتر میشود. در این صورت فرد باید مصرف ید را در رژیم غذایی خود محدود کند.
بیشتر بخوانید: