شاخص BMI چیست؟

شاخص توده بدنی یا بی ام آی (BMI) یکی از شاخص های شناخته شده در حیطه تناسب اندام است که متاسفانه نقاط ضعف زیادی دارد که عموم مردم به آن توجه نمی کنند.

شاید به تازگی ورزش و رژیم غذایی را با هدف تناسب اندام شروع کرده باشید و برای سنجش وضع فعلیتان، بی ام آی BMI خود را محاسبه کرده اید. شاید هم می خواهید بدانید بعد از شروع ورزش و رژیم غذایی چقدر با قبل تفاوت داشته اید. اما آیا مطمئن هستید که شاخص مناسبی انتخاب کرده اید؟

شاخص توده بدنی یا بی ام آی BMI چیست؟

شاخص توده بدنی (Body Mass Index = BMI) در سال 1830 توسط یک ریاضیدان بلژیکی، آدولف کتلت (Adolphe Quetelet) با هدف بررسی های جمعیتی ابداع شد. در سال 1970 اولین بار از بی ام آی به عنوان شاخصی برای بررسی سلامت و تناسب اندام استفاده شد و بعد از آن این شاخص به شدت مورد اسقبال عمومی قرار گرفت.

بی ام آی در واقع مرجعی است برای اندازه گیری میزان چاقی یا لاغری فرد.

نحوه  اندازه گیری BMI

اگر می خواهید میزان شاخص یا عدد توده بدنی خود را به صورت دستی اندازه گیری کنید فرمولی وجود دارد که می توانید برحسب آن این کار را انجام دهید. این مقیاس تنها به دو متغیر وزن و قد شما بستگی دارد.

البته برای دقت بیشتر می‌توانیم سن و جنسیت را نیز در محاسبات لحاظ کنیم، ولی با توجه به اینکه همین فرمول نیز دقت بالایی دارد، میتوانیم از دو متغیر سن و جنسیت چشم پوشی کنیم.

فرمول محاسبه BMI

فرمول محاسبه شاخص توده بدنی  ساده است و همانطور که گفته شد تنها به اعداد قد و وزن شما نیاز است.

عدد شاخص توده بدنی = (وزن بر حسب کیلوگرم) تقسیم بر (قد بر حسب متر به توان ۲)

برای مثال، اگر وزن شما 65 کیلوگرم و قد شما 160 سانتی‌متر باشد، محاسبه BMI به این شکل خواهد بود:

وزن = 65 کیلوگرم

قد = 1.6 متر به توان ۲ = 2.56

شاخص حجم بدن = 25.3

تفسیر و مفهوم عدد BMI

شما می توانید عدد BMI بدست آمده از فرمول بالا را با جدول زیر مقایسه کنید:

کمتر از ۱۸٫۵  = کمبود وزن

بین ۱۸٫۵ تا ۲۴٫۹  = طبیعی

بین ۲۵ تا ۲۹٫۹ = اضافه وزن

برابر ۳۰ و بیشتر = چاق

چرا بی ام آی شاخص دقیقی برای افرادی که به دنبال اندام ایده آل هستند، نیست؟

مشکل اصلی این است که بی ام آی بین چربی، عضله و آب بدن تفاوتی قائل نیست. در حقیقت شاخص توده بدنی آنالیز دقیقی از بدن شما ارائه نمی کند.

ممکن است دو نفر هم قد و هم وزن باشند و شاخص توده بدنی یکسانی داشته باشند اما بدن های کاملاً متفاوتی از هم داشته باشند. یکی عضلانی و خوش فرم تر و دیگری با همان قد و وزن، چربی های بیشتری دارد.

به تصویر زیر دقت کنید.

در تصویر بالا دو فرد که روی ترازو قرار دارند بی ام آی یکسانی دارند اما یکی ورزشکار حرفه ای است و دیگری فردی چاق! حالا از شما می پرسم. آیا شاخص توده بدنی برای مقایسه این دو فرد مناسب است؟!

بی ام آی شاخصی عمومی است و برای افراد ورزشکار به هیچ عنوان مناسب نیست. به خصوص افرادی که با تمرینات ورزشی قدرتی و تمرین با وزنه به عضله سازی می پردازند. همانطور افرادی که دوست دارند بدن ورزشی و متناسبی داشته باشند و به دنبال عضله سازی هستند. عضله سازی فقط برای رشته پرورش اندام نیست. امروزه خیلی از زنان نیز، تمایل به عضله سازی دارند اما به شکل زنانه و در نقاط خاصی از بدن.

آیا شاخص توده بدنی، شاخص مناسبی برای سلامتی است؟

بعضی ها فکر می کنند چون بی ام آی آنها بین 18.5 تا 25 است و نرمال به حساب می آید، از لحاظ سلامتی مشکلی ندارند. اما متاسفانه این باور نادرستی است. صرف اینکه شما در طبقه نرمال شاخص توده بدنی هستید، دلیل نمی شود که سلامتی شما تضمین باشد، زیرا بی ام آی شاخص ایده آلی برای سنجش وضعیت سلامتی نیست.

ممکن است شما شاخص توده بدنی ایده آلی داشته باشید، اما با مشکل فشار خون بالا دست و پنجه نرم کنید. یا چربی خونتان بالا باشد.

همچنین تحقیقات نشان داده است که شاخص توده بدنی یا بی ام آی، هیچ ارتباطی با مرگ و میر ندارد و کم بودن بی ام آی به معنی افزایش عمر نیست.

آیا شاخص توده بدنی، شاخص مناسبی برای زنان است؟

به طور کلی زنان تمایل بیشتری به محاسبه BMI خود و ارزیابی آن دارند و می خواهند بدانند آیا وزنشان با قدشان مناسب است یا خیر. با توجه به مطالبی که تا اینجا خواندید، آیا درست است که زنان روی بی ام آی خود حساس باشند؟

زنان به دلیل تفاوت های جنسیتی، از درصد چربی بالاتری نسبت به مردان برخوردار هستند و نباید با آنها سنجیده شوند. یک زن و مردی را متصور شوید که شاخص توده بدنی یکسانی دارند. اما آیا می توان این دو را باهم مقایسه کرد؟ بدون شک خیر.

توجه بیش از حد زنان به عدد روی ترازو یا وزن باعث بروز مشکلات زیادی برای آنان می شود.

نحوه محاسبه شاخص توده بدنی کودکان چگونه است و آیا دقیق است؟

استفاده از بی ام آی برای کودکان و نوجوانان در حال رشد صحیح نیست و تحلیل آن به تنهایی و بدون توجه به عوامل دیگر، می تواند منجر به گمراهی شود. دلیل این امر تغییرات ناگهانی قد ناشی از بلوغ است. به همین علت فاکتور سن برای بررسی کودکان و نوجوانان در تحلیل بی ام آی لحاظ می شود. برای کودکان و نوجوانان باید بعد از محاسبه بی ام آی، عدد بدست آمده را به صورت صدک تبدیل کنیم. برای این منظور باید از جدول های استاندارد بین المللی برای دختران و پسران استفاده کنید. برای مثال فرض کنید BMI یک پسربچه 10 ساله بر اساس فرمول 22 شد . حال که این عدد را در جدول مربوط زیر بررسی کنیم، خواهیم دید که این فرد در دامنه زرد رنگ یعنی بین 85 تا 95 درصد قرار دارد که بر اساس نرم صدکی این کودک در معرض خطر است. در حالی که بر مبنای جدول بزرگسالان این کودک دارای شاخص توده بدنی طبیعی است.

صدک بی ام آی مطلوب برای کودکان

• کمتر از صدک ۵: دچار کمبود وزن
• صدک ۵ تا ۸۵: دارای وزن نرمال
• صدک ۸۵ تا ۹۵: در معرض خطر
• بالای صدک ۹۵: دارای اضافه وزن یا چاق

چرا بی ام آی ورزشکاران بالاست؟

اغلب ورزشکاران توده عضلانی بیشتر و درصد چربی کمتری نسبت به عموم مردم دارند. این موضوع باعث می شود تا محاسبه بی ام آی در ورزشکاران اغلب باعث گمراهی شود.

یک ورزشکار فوق العاده آماده و فیت، با بدنی ورزیده و درصد چربی فوق العاده پایین را فرض کنید. او دارای قد 180 و وزن 85 است. بنابراین کاملاً عضلانی است. بی ام آی این ورزشکار 26.2 محاسبه می شود. با توجه به نرمی که در ابتدای مطلب ارائه شد، این ورزشکار در دستته دارای اضافه وزن قرار خواهد گرفت. اما آیا واقعاً او از نظر شما چاق است؟

بنابراین شاخص توده بدنی به هیچ عنوان برای ورزشکاران مناسب نیست و بهتر از از آنتروپومتری و روش های دقیق تر به محاسبه وضعیت بدنی ورزشکاران پرداخته شود.

شاخص بی ام آی BMI برای چه افرادی مناسب است؟

شاخص توده بدنی برای افراد خیلی چاق مناسب است و می تواند شاخصی برای سنجش چاقی مفرط باشد. اگر بیش از حد اضافه وزن دارید بهتر است به جای مقیاس وزن، از شاخص توده بدنی استفاده کنید. زیرا فاکتور قد هم در بی ام آی لحاظ می شود.

بی ام آی برای کسانی که فعالیت بدنی خاصی ندارند و فقط به دنبال کاهش وزن با رژیم غذایی هستند بهتر از وزن است.

هر فردی تیپ بدنی منحصر به فردی دارد. برای شناخت بیشتر نوع تیپ بدنی خودتان مطلب انواع تیپ بدنی یا سوماتوتایپ را از دست ندهید.

به جای بی ام آی از چه شاخصی استفاده کنیم؟

بهتر است از شاخص های دیگری برای سنجش میزان تناسب اندام خود استفاده کنید. بهترین مقیاس آینه است. شما در آینه تغییرات خود را به صورت ملموس میبینید. اما برای اینکه خودتان را با قبل مقایسه کنید بهتر است از عکس گرفتن استفاده کنید.

حتماً قبل از شروع چند عکس از زوایای مختلف و با کمترین لباس ممکن از خود بگیرید. این بهترین مقیاس برای سنجش میزان پیشرفت بدنی شماست. اگر وزنتان تغییری نکرده ولی در عکس کاهش چربی شکم و پهلو را احساس می کنید، حتماً در بدن شما عضله سازی اتفاق افتاده است.

یک مقیاس عالی دیگر برای سنجش میزان پیشرفت، سایز است. اندازه گیری منظم سایز از وزن بسیار مهم تر است. نکته مهم در اندازه گیری سایز و ابعاد بدنی این است که باید به صورت استاندارد و توسط یک فرد انجام شود.

تغییرات سایز به خوبی در لباس هایی که می پوشید، مشهود خواهد بود. به سایز شلوار و یا پیراهن های خود بیشتر توجه کنید، تغییرات اصلی آنجا اتفاق می افتد. وزن فقط یک عدد است! آن چیزی که در آینه می بینید مهم است.

بیشتر بخوانید:

• تعبیر خواب لوله
• راهنمای انتخاب لباس مجلسی
• اضافه وزن در بارداری
• مزاج قارچ