دستگاه نبولایزر (Nebulizer)
دستگاه نبولایزر (Nebulizer) دستگاهی مناسب بیماری های تنفسی است. تنفس اولین و مهم ترین نشانه حیات موجودات زنده است؛ اکسیژن از طریق استنشاق هوا و انتقال آن به ریه ها جذب بدن می شود و امروزه برخی دارو ها از همین طریق قابل انتقال به بدن بیماران هستند؛ این روش بی دردسر بوده و بلعیدن دارو را حذف کرده است اما برای مصرف دارو به طریق استنشاق و تنفس نیاز به تجهیز مناسب آن وجود دارد.
نبولایزر چیست؟
نبولایزر نام دستگاهی است که در بهبود بیماری های دستگاه تنفس و همچنین سرماخوردگی، آسم و برونشیت کاربرد دارد.
این دستگاه، هوا و دارو را با رطوبت مخلوط کرده و به صورت ذرات ریز وارد سیستم تنفسی فرد می کند.
در واقع بیمار با استفاده از این دستگاه، دارو را استنشاق می کند و اجازه نمی دهد که دارو به سایر نقاط و بافت های بدن وارد شود. مثلا در بیماران مبتلا به برونشیت ممکن است تزریق یک دارو، تاثیر زیادی بر روی بیماری نداشته باشد اما این دستگاه می تواند دارو را مستقیما به دستگاه تنفس برساند که این موضوع در درمان این بیماری بسیار مهم و حیاتی است.
یکی دیگر از کاربردهای این دستگاه، مرطوب کردن هوای تنفسی بیمار یا کودک است.
بیماران تنفسی به دلیل ضعف در سیستم تنفسی و ریه ها، قادر به استنشاق هوای خشک نیستند و در چنین محیط های دچار اختلال در تنفس می شوند اما با استفاده از این دستگاه می‌توان هوای اتاق بیمار را مرطوب و مطلوب نگه داشت.
مشخصات دستگاه نبولایزر
در دو اندازه کوچک و قابل حمل، و بزرگ که قابلیت اتصال به پریز برق را دارد طراحی شده است.
هر دو مدل یک پایه دارند که یک کمپرسور هوا را نگه میدارد، یک محفظه کوچک برای داروی محلول و یک لوله که کمپرسور هوا را به محفظه هوا وصل میکند. بالای محفظه دارو یک دهانگیر یا ماسک است که برای فرو دادن ذرات ریز به داخل سیستم تنفسی می‌توان از آن استفاده کرد.
انواع نبولایزر
1. پنوماتیک (نئوماتیک)
در مدل پنوماتیک، فشار هوا توسط یک پمپ، آب را به ذرات بسیار ریز (پودری) تبدیل می کند. این ذرات ریز که ترکیبی از اکسیژن و آب بوده با فشار زیادی از بالای یک لوله بسیار باریک عبور می کنند. در این حالت محلول دارو از لوله بالا آمده و از قسمت انتهایی نبولایز شده (مخلوط مایع و گاز) و به بیمار می رسد.
2. مش کپ
این مدل که از نوع دستگاه کوچک قابل حمل است ، به جای فناوری ذکر شده در نوع پنوماتیک، از یک صفحه با سوراخ های بسیار ریز میکروسکوپی برای نبولایز کردن دارو استفاده می کنند. این دستگاه به دلیل نداشتن مخزن و استفاده از باتری ، مورد استقبال بیشتری قرار گرفته است و می تواند در هر حالت همراه بیمار باشد؛ همچنین استفاده از آن محدود به زمان و مکان خاصی نیست.
3. اولتراسونیک
در شرایطی که دارو باید بر روی قسمت های خاصی مانند آلوئول ها (بخشی از ریه) اثر گذار باشد، لازم است که ذرات دارو تا حدود نیم تا دو میکرون کوچک شود.
کوچک شدن ذرات دارو به نوع دارو و جایگاه اثر آن بستگی دارد که از تکنولوژی اولتراسونیک برای نبولایز استفاده می شود.
روش استفاده از دستگاه نبولایزر
حتما پزشک متخصص باید مقدار مدت استفاده و فاصله های زمانی را تجویز کند؛
اصول کلی در مورد نحوه استفاده:
• کمپرسور دستگاه باید روی یک سطح صاف قرارگیرد و در موقعیت مناسب و ثابتی به برق متصل شود.
• تمیزی و گردگیری بخش های مختلف این دستگاه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
• ماسک دستگاه باید طوری روی صورت قرارگیرد که هیچ منفذی از اطراف به بیرون نداشته باشد.
طرز کار دستگاه
هوای فشرده شده از بین لوله عبور میکند و محلول مایع را به ذرات ریز (غبار) تبدیل میکند.
به دنبال حمله آسم یا عفونت مجرای تنفسی، تنفس ذرات ریز میتواند به نسبت اسپری یک افشانه تنفسی جیبی سادهتر باشد.
زمانی که مسیر مجرای تنفسی فرد تنگ شده باشد، به عنوان مثال در طول حمله آسم، امکان نفس عمیق کشیدن برای او وجود ندارد به همین دلیل، این دستگاه به شکل موثرتری میتواند به نسبت یک افشانه که باید برای استفاده از آن یک نفس عمیق کشیده و دارو را به دستگاه تنفسی رساند.
دستگاه میتوانند برای روشهای درمانی رساندن داروی آسم در مدت کوتاه (نجات فرد از حمله آسم) یا طولانی مدت (جلوگیری از حملات مزمن) استفاده شوند. همچنین در یک جلسه درمانی می‌توان بیشتر از یک دارو استفاده کرد. نمونه داروهای استنشاقی قابل استفاده در نبولایزر عبارتند از:
• آلبوترول
• ایپاتروپیوم
• بودزوناید
• فورمترول
پزشک متخصص براساس نیازهای فردی بیمار مشخص خواهد کرد که چه داروهایی باید استفاده شود؛ نوع و دوز دارو توسط پزشک تجویز خواهد شد.
بعضی اوقات دارو از پیش ترکیب شده داده است که می توان در ظرف آن را باز کرد و در دستگاه گذاشت در غیر این صورت باید قبل از هر مرتبه استفاده محلول را ترکیب کرد.
این دستگاه همینطور شبیه افشانه های تنفسی با دوز معین (metered dose inhalaers) (DMIs) عمل می کند که اسپری های آشنای تنفسی جیبی محسوب میشوند. یعنی دارو را به دستگاه تنفسی میرساند.
استفاده از این دستگاه ممکن است از MDIs سادهتر باشد، به ویژه برای کودکانی که به اندازه کافی برای استفاده صحیح از افشانههای تنفسی بالغ نشده اند یا بزرگسالانی که آسم شدید دارند.
این دستگاه داروی محلول را به ذرات ریز (مانند غبار و پودری شکل) تبدیل میکند تا به درمان آسم کمک کند. این دستگاه میتواند از نظر منبع تغذیه در دونوع برقی و باتری خور و در دو اندازه ارائه شوند.
یکی قابل حمل (پرتابل) که به فرد اجازه می دهد آن را با خود حمل کند و دیگری بزرگ (مدلهای خانگی) که برای استفاده از آن باید رو میز قرار گیرد و به برق وصل کرد.
نکات مهم در نحوه نگهداری از دستگاههای نبولایزر
لازم است توجه شود که:
دستگاه پس از هر مرتبه استفاده تمیز و برای جلسه درمانی دیگر ضدعفونی شود.
از آن جایی که بخار داخل دستگاه را تنفس میکنید، باید این بخار تمیز باشد.
اگر دستگاه به درستی تمیز نشود محل رشد انواع باکتری خواهد شد.
برای تمیز و ضد عفونی کردن دستگاه دفترچه راهنمای آن را نگاه کنید تا مطمئن شوید بخاری که تنفس میکنید حاوی میکروبهای مضر نیست.
لوله دستگاه را نمی توان به درستی تمیز کرد بنابراین باید زود به زود تعویض گردد؛ زمان عوض کردن لوله توسط شرکت سازنده مشخص شده است.
روش نظافت روزانه دستگاههای نبولایزر
۱٫ باید دهانهگیر یا ماسک را از جای خود خارج و محفظه دارو را درآورده شود. با آب داغ و صابون ظرفشویی مایع شسته شده و آب اضافه دور ریخته شود؛
۲٫ دوباره محفظه دارو، دهانگیر یا ماسک به کمپرسور وصل شده و دستگاه روشن شود تا هوا آنها را خشک کند.
برای ضدعفونی دستگاه، بخش های قابل جداسازی مثل ماسک و محفظه دارو باید جدا شود؛ داخل محلولی مورد تایید پزشک خیسانده شده ست در ظرفی حاوی سرکه سفید و آب داغ (به نسبت یک به سه) قرار داده و یک ساعت به همان حالت بماند و پس از خارج کردن از محلول شست و شو، زمان لازم برای خشک شده را داشته باشد.
مزایای استفاده از دستگاههای نبولایزر
- استفاده از آنها زمانی که حمله آسم به شما دست میدهد سادهتر است، چون نیازی نیست در زمان استفاده از یک نبولایزر نفس عمیق بکشید.
- در آن واحد می‌توان چندین دارو را به بخشهای مختلف بدن از جمله دستگاه تنفسی رساند.
- استفاده از این دستگاه برای کودکان میتواند سادهتر باشد.
- در شرایطی که حمله حاد رخ می دهد، وجود این دستگاه برای استفاده در خانه بسیار مفید است.
- استفاده از این دستگاه، در افراد مسن که قادر به استفاده از اسپری نیستند، مفید است.
- برخی از حملات شدید آسم از طریق دستگاه خیلی بیشتر از اسپری استنشاق کننده تسکین می یابد.
- معایب
- جابهجایی آن به سادگی افشانههای تنفسی نیست.
- اغلب اوقات آنها به یک منبع برق ثابت نیاز دارند.
- تحویل دارو به بخشهای مختلف بدن به نسبت یک افشانه تنفسی میتواند زمان بیشتری ببرد.
- در صورتی که دستگاه به خوبی تمیز نشود، امکان انتقال میکروب و عفونت بسیار زیاد است.
- در صورتی که ماسک به خوبی تمام بخش بینی و دهان را پوشش ندهد، مقدار زیادی بخار حاوی دارو هدر می رود.
- این مورد همچنین باعث صرف هزینه بیشتر جهت خرید دارو می شود.
بیشتر بخوانید: