انواع آتل و بریس
وقتی عضلات و استخوان ها(اندام های حرکتی بدن) دچار آسیب و شکستگی می شوند لازم است تا برای بهبودی سریع تر، ثابت نگداشته شوند و و ایجاد این شرایط در طول مدت بهبود و یا حتی در زمان انتقال شخص مصدوم به درمانگاه، مستلزم استفاده از سازه های طبی است که از آن ها با عنوان آتل و بریس یاد می شود.
تعریف آتل و موارد استفاده از آن ها
آتل یا اسپلینت، سازه ای است که به واسطه آن بخش آسیب دیده بدن (غالبا مفاصل) بی حرکت نگه داشته می شود تا از آسیب بیشتر تا زمان بهبودی کامل، جلوگیری شود.
درواقع ثابت نگهداشتن مفاصل به سه منظور انجام می گیرد:
- بی حرکت نگهداشتن محل شکستگی یا دررفتگی اندام به طور موقتی از محل حادثه تا رساندن بیمار به اولین مرکز درمانی یا موقتا از زمان رسیدن بیمار به اورژانس تا زمان انجام درمان قطعی توسط پزشک
- برای درمان قطعی شکستگی یا پیچ خوردگی یا دررفتگی
- برای بیحرکت نگهداشتن استخوان یا مفصل بعد از عمل جراحی تا بهبودی کامل
لازم به ذکر است که آنچه در عامیانه و مصارف خانگی به آتل شهرت دارد در اصل بریس(اورتز) است که در این جا مختصرا با آن آشنا خواهید شد.
تعریف بریس و تفاوت آن با آتل
بریس ها (Brace) که گاهی به آن ها ارتز (Orthosis) هم می گویند وسایلی هستند که از آن ها نیز برای بی حرکت نگهداشتن یک مفصل و یا مهار بعضی حرکات مفصل و اجازه دادن به حرکات دیگر استفاده می شود. بریس ها از پلاستیک های محکم ساخته می شوند و گاهی اجزای فلزی و یا پارچه ای هم در آن ها بکار برده می شود؛ بريس‌ها براي پيشگيري از بروز مشكلات آتي و كمك به درمان بيماري فعلي افراد در قالب يك روش ايمن و غیرتهاجمی عرضه می گردند؛ بريس‌ها براي راحتي بيشتر، از پارچه‌های داراي قابليت تنفس (تردد هوا) ساخته می‌شوند. پارچه نئوپرون توانايي تأمین گرمایی و حمايتي دارد كه می‌تواند به تسكين درد، كاهش اسپاسم ( انقباض غیرارادی و ناگهاني عضلات ) عضلات و ستون فقرات و تسریع درمان كمك کند.
شکل ظاهری بریس ها بسیار شبیه آتل یا اسپلینت های آماده و از پیش تهیه شده است. تفاوت بریس و اسپلینت ها بیشتر در موارد استفاده آن ها است.
در واقع آتل یک نوع Cast است که از یک طرف باز است و برای درمان شکستگی های استخوانی کاربرد بیشتری دارند؛ به عنوان مثال آتل ساق پا بصورت یک نیم استوانه فقط در پشت ساق قرار می گیرد و جلوی ساق آزاد است؛ آتل های آماده در اندازه های مختلف و از جنس گچ یا فایبر گلاس و سپس نوارهای پنبه ای ساخته می شود. این آتل ها را می توان راحت و سریع استفاده کرد. همچنین می توان آن ها را با باند های ولکرو که به آن متصل است، سفت و شل کرد و به راحتی از بدن جدا کرد؛
ولی بریس ها بیشتر برای كاهش درد در حین فعاليت ورزشي ، بهبود بخشیدن حالت نشستن و کاهش درد کمک می کنند؛ همچنین به درمان آسیب‌هایی مثل گوژپشتي، لوردوز(كاوپشتي)، اسكوليوز (كژپشتي)، سرماخوردگي مهره‌ها (قولنج)، شكستگي ستون فقرات، فتق ديسك كمر، فتق ديسك گردن كمك می‌کند؛ و احتمال تشديد آسيب را كاهش می‌دهد؛ در واقع بریس ها بیشتر زیرمجموعه فیزیوتراپی قرار می گیرند.
انواع آتل
آتل ها بسته به اندامی که در برگرفته و ثابت نگه می دارند انواع مختلفی دارند:
آتل بلند بالاتنه یا اندام های فوقانی:
این آتل از زیر بغل شروع شده و تا کف دست پایین می آید؛ بصورت یک زاویه قائمه بوده و آرنج بیمار را در حالت ۹۰ درجه نگه می دارد.
آتل کوتاه بالاتنه یا اندام های فوقانی:
این آتل از آرنج تا نوک انگشتان دست ادامه می یابد؛ در سطح قدامی ساعد و کف دست قرار گرفته و تا ناحیه دست کف آن را می پوشاند.
آتل آلنار گاتر:
این آتل از آرنج تا نوک انگشت دست را فرا می گیرد ولی مانند یک ناودان در ساعد در طرف استخوان النار و در کف دست در طرف انگشت کوچک دست قرار می گیرد؛ انواع مچ بند های طبی را که به گرم نگهداشتن مچ و کنترل حرکات آن کمک می کنند نیز می توان از این دست آتل ها به حساب آورد.
آتل انگشت :
این آتل طوری ساخته شده است که نمام طول یک انگشت را در بر می گیرد.
آتل بلند پایین تنه یا اندام تحتانی:
این آتل از مفصل ران تا کف پا پیش می رود؛ پشت ران و ساق و کف پا را دربر می گیرد؛ طوری ساخته می شود که مچ پا را در یک زاویه ۹۰ درجه نگه دارد.
آتل کوتاه پایین تنه یا اندام تحتانی:
این آتل از زانو تا کف پا پیش می رود؛ پشت ساق و کف پا را دربر می گیرد و طوری ساخته می شود که مفصل مچ پا را در یک زاویه ۹۰ درجه نگه دارد.
انواع بریس
بریس ها نیز انواع مختلفی دارند:
بريس‌هاي ناحیه كمر:
این نوع بریس به عنوان بخشي از درمان و كنترل درد در بهبود حالت كمر بسيار موثر هستند. يكي از اصلی‌ترین اهداف فيزيوتراپي در درمان کمردرد، بهبود حالت قرارگيري كمر است؛ پوشیدن بریس کمری به بهبود عارضه‌های دردناك كمر از جمله سياتيك، لغزش ديسك، درد مفصل خارجي خاصره‌ای يا ساكروايلياك، سندرم فاست، لوردوز (كاوپشتي)، گوژپشتي، اسكوليوز (كژپشتي) و دیسک ژنراتيو کمک می کند.
کرست طبی کمری:
كرست‌ها نوعی بریس ویژه آسیب دیدگی های سخت تر می باشند؛ كرست‌ها از نظر طول تنوع دارند و بسته به وضعيت شما انواع كوتاه و بلند آن تجويز می‌شوند. معمولاً كرست‌هاي كوتاه براي درد پایین کمر بكار می‌روند. حال آنکه از نوع بلند آن براي مشكلات قسمت مياني و پاييني مهره توراسيك (فقرات سینه‌ای) استفاده می‌شود.
بريس‌هاي طبي سخت:
معمولاً اين نوع از بريس‌ها براي دردهاي پايين كمر و بی‌ثباتی ستون فقرات تجويز می‌شوند. اگر براي حمايت از ستون فقرات به ميزان سختي بيشتري از آنچه در كمربندهاي طبي استاندارد وجود دارند نياز داريد اغلب استفاده از بريس‌هاي سخت قالب‌دار مخصوص ستون فقرات تجويز می‌گردد . اين نوع بريس‌ها، انعطاف‌ناپذیر و خشك هستند و قطعات قائمي شكلي دارند كه به شكل بخش پايين ستون فقرات و لگن درمی‌آید همچنين بر روی بريس تسمه‌های پارچه‌ای وجود دارد كه به قسمت جلو بدن فشار وارد می كنند.
بريس هاي پراكستنشن یا هایپر اکستنشن:
كمربند طبی است كه براي جلوگيري از خم شدن بیش از حد طراحي شده است و اغلب براي درمان شکستگی‌های متراكم در محل اتصال مهره توراسيك (سینه‌ای) و ستون فقرات كمري تجويز می‌شوند. همچنين اين بريس‌ها را می‌توان براي كمك به التيام پس از عمل جراحي فيوژن (خشک‌کردن) ستون فقرات به كار برد.
همچنين اين نوع كمربندها با محدود كردن انحناء (خميدگي) ستون فقرات كمري و سینه‌ای، فشار را از روي مهره توراسيك (مهره سینه‌ای) برمی‌دارند.
اورتز TLSO /LSO
در صورتی که مقصود رهایی معضل شكستگي در ناحيه سينه و كمر، تنگي كانال نخاع، کژپشتی و آسیب‌شناسی‌های دژنراتيو (پيشرونده) باشد و يا می‌خواهید پس از عمل بدن خود را ثابت و بدون حركت نگه‌دارید، اورتز TLSO ( اورتز سينه – كمري – خاجي ) و اورتز LSO (اورتز كمري– خاجي) به‌طور سفارشي براي شما ساخته می‌شود.
ليفتينگ بلت
اين كمربند براي كاهش كشيدگي پايين كمر و كاهش خستگي عضلاني كه هنگام بلند كردن اشياء سنگين به وجود می‌آید طراحي شده است. اين كمربند دور تا دور كمر را می‌بندد و ناحيه كمري ستون فقرات را می‌پوشاند و از جلو بسته می‌شود. ليفتينگ بلت‌ها معمولاً از پارچه يا كرباس ساخته می‌شوند و فاقد بند هستند. برخي مدل‌های آن نيز داراي بالشتك لوردوز هستند.
كمربند تروكانتريك
کمربند تروكانتريك معمولاً براي درد مفصل خاصره‌ای خاجي و شكستگي لگن تجويز می‌شود. اين كمربند بر دور لگن بين تروكانتر (قسمت استخواني در زير استخوان كشاله ران) و ستيغ خاصره‌ای يا ايلياك كرست (لگن خاصره) گذاشته می‌شود و حدود ۵ تا ۸ سانتی‌متر پهنا دارد و درست مثل كمربندهاي معمولي سگك در جلوي آن قرار می‌گیرد.
کمربند كمري خاجي (لومبوساكرال) و خاجي خاصره‌ای (ساكرو ايلياك)
اين كمربند به تثبيت ناحیه پایین کمر كمك می‌کند. اين كمربندها معمولاً از كتان سنگين تقویت‌شده با نوارهاي باريك و سبک‌وزن ساخته می‌شوند و فشار را می‌توان از طريق بندهاي پهلو يا پشتي کمربند تنظيم كرد. پهناي کمربندهای لومبو ساكرال در اندازه‌های ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متری و بيست تا ۳۰ سانتی‌متری موجود است. اين نوع كمربند با بهم فشردن مفاصل بين استخوان خاجي (انتهای ستون فقرات) از حركت بدن ممانعت می‌کند.
بريس گردن (گردنبند طبي)
از گردنبند طبي براي تثبيت نخاع گردن پس از انجام جراحي، ضرب‌دیدگی و يا به عنوان روش جايگزين جراحي استفاده می‌شود. اين بريس‌ها از انواع بريس‌هاي ستون فقرات هستند و احتمالا افراد زيادي را می‌بینید كه آن را می‌پوشند. چندين نوع گردنبند طبي (بريس) وجود دارد كه عبارتند ازگردن بند طبی نرم و گردن بند طبی سخت.
كلار نرم
اين بريس‌هاي انعطاف‌پذیر در دور گردن گذاشته می‌شوند. معمولاً از اين بريس‌ها پس از پوشيدن بريس‌های سخت‌تر كه كاربرد آن‌ها براي التيام و بهبود بيشتر است استفاده می‌شوند. از اين بريس‌ها براي ورود به مرحله كنار گذاشتن كلار استفاده می‌گردد.
كلار فيلادلفيا
فيلادلفيا سخت‌ترین كلاري است كه داراي دو تكه جلويي و عقبي می‌باشد و کناره‌های آن به‌وسیله بست قلاب‌دار ولكرو بهم متصل می‌شوند و معمولاً تا زمانی که پزشک متخصص اجازه برداشتن آن را نداده بايد ۲۴ ساعته پوشيده شوند از اين كلار درحالتي نظير: محدود كردن نسبي گردن در هنگام شكستگي گردن، جراحي خشک‌کردن مهره‌ها (فيوژن) و كشيدگي عضلات گردن استفاده می‌گردد.
تثبیت‌کننده فك و آرواره SOMI Sterno-occipital-mandibular Immobilization
تثبیت‌کننده فك و آرواره SOMI نوعي بريس است كه گردن را به‌طور مستقيم و به گونه‌ای كه هم‌تراز با ستون فقرات باشد نگه می‌دارد. اين تجهیز که ترکیبی از آتل . بریس است به شكلي سفت و سخت از گردن آسیب‌دیده محافظت می‌کند و از حركت سر به اطراف جلوگيري می‌نماید. با اين بريس ديگر شما قادر به خم كردن و چرخاندن گردن نيستيد. اين محدوديت در حرکت به ماهیچه‌ها و استخوان‌ها كمك می‌کند تا از آسیب‌دیدگی و اثرات جراحي التيام نجات یابند؛ در واقع نسبت به انواع ديگر كمي پیچیده‌تر و كار با آن دشوارتر است اما از گردن‌های آسیب‌دیده به نحوي عالي و فوق‌العاده محافظت می‌کند.
بريس هالو
هدف اصلي از بريس هالو ثابت نگهداشتن سر و گردن است. اين بريس سخت‌ترین نوع گردنبند طبي است. هالو داراي حلقه‌ای از جنس تيتانيوم است كه دور سر قرار می‌گیرد و با ۴ گيره فلزي بر روي جمجمه سر بسته می‌شود. سپس اين حلقه به‌وسیله ۴ ميله به جليقه كه روي قفسه سينه را پوشانده متصل می‌گردد. جليقه به‌طور يكنواخت و ثابت، وزن مورد نیاز براي نگهداشتن حلقه و گردن در محل مناسب را فراهم می‌کند.
نمای پشت و جلوی یک نمونه بریس فیکس کننده کمر، قفسه سینه و فک
بیشتر بخوانید: